Historia

Po 1632 r. powstał pierwszy budynek kaplicy Aniołów, który miał szczególnie nawoływać do niezrozumiałej dla człowieka interwencji samego Boga, mającej miejsce w czasie agonii Marii. Tradycja Transiti Mariae, żywo obecna w Kościele od V w., a w XVII w. dodatkowo potwierdzona objawieniami franciszkańskiej zakonnicy Marii z Agredy (zm. 1665), przekazała informację o tym, że na moment przed śmiercią Marii miał ukazać się jej syn Jezus (Wcielone Słowo) i udzielić matce błogosławieństwa. Chrystus pojawił się w otoczeniu aniołów, którzy śpiewali psalmy przy śmierci Marii. Kolejno Aniołowie towarzyszyli niosącym na marach ciało Matki Boskiej Apostołom, przydając temu kroczeniu swoją muzyką i śpiewem procesyjnego charakteru. Wreszcie Aniołowie byli strażnikami, pilnującymi dostępu do złożonego w grobie ciała Marii. Trzeba pamiętać, że w l. 30 XVII w. kształtuje się nabożeństwo Dróżek Matki Boskiej, którego wcześniej nie było, dlatego niektóre kaplice są wynikiem wpisania ich we współczesny tok myślenia o śmierci i triumfie Marii. Nie wiadomo, jak pierwotnie wyglądała kaplica z fundacji Zebrzydowskiego, bo zastąpiła ją nowa, wybudowana w czasie prac o. Gaudentego Thynella w l. 1793-1833. W 1844 r. kaplica Aniołów została gruntownie odrestaurowana, ale zachowano kształt z czasów Thynella. Kaplica i jej wezwanie jest przejawem kultu Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia NMP na ziemiach polskich; kultu który oficjalnie został zatwierdzony dopiero w 1854 r. (Niepokalane Poczęcie NMP) i w 1950 r. (Wniebowzięcie NMP). W 1934 r. przeprowadzono remont konserwatorski kaplicy, w czasie którego wymieniono m. in. tynki elewacji zewn. i wew. W 1957 r., 1963 r., 1980 r. dokonywano remontów, polegających na usuwaniu bieżących usterek.Obiekt wyznacza 11-stą stację Dróżek Matki Boskiej w cyklu Zaśnięcia oraz stację sierpniowej procesji Pogrzebu Matki Boskiej. 

Opis

Kaplica zlokalizowana jest na spadku terenu wzniesienia nazwanego Górą Moria, wzdłuż traktu alejki wyznaczonej przez starodrzew, w okolicy Domku Matki Boskiej. Budynek reprezentuje stylistykę kaplic z 1 ćw. XIX w., przy czym jest bliźniaczo podobna do kaplicy Zgromadzenia Apostołów i Uwielbienia Duszy Marii. Obiekt został wzniesiony na rzucie prostokąta z półkolistą apsydą. Murowany budynek nakrywa dach siodłowy ze szczytem parawanowym, a apsydę półkopuła. W elewacjach zewn. w narożnikach ryzality, wydzielające płyciny, w których znajdują się otwory. Podziały horyzontalne poprowadzono za pomocą kamiennego cokołu i masywnego gzymsu koronującego, wyłamującego się na narożach. Budynek stoi ustawiony szczytem do alejki. W elewacji frontowej półkoliste wejście. Otwór wejściowy został ujęty w dekoracyjny kamienny portal, na który składają się ustawione w węgarach filary, podtrzymujące zwieńczoną kluczem archiwoltę. W szczycie elewacji frontowej, na osi głównej wejścia znajduje się okrągłe okienko ujęte w kamienne opracowanie. Pozbawione podziałów elewacje wew. rozdziela jedynie łuk tęczowy, oddzielający apsydę od prostokątnej części kaplicy. Część prostokątną nakrywa sklepienie krzyżowe, a apsydę sklepienie hemisferyczne. Sklepienia polichromowane. Światła do wnętrza dostarczają dwa półkoliste okienka w ścianach bocznych kaplicy i owalne okienko w szczycie frontowym. Wyposażenie wnętrza stanowi nastawa ołtarzowa z malowidłem Jana Jerzyczka, przedstawiającym scenę zaśnięcia Matki Boskiej. Przy ołtarzu zostały ustawione dwie drewniane późnobarokowe figurki zakonnic Bernardynek, adorujących przedstawioną na malowidle scenę. W środku zachowała się również oryginalna XIX-wieczna posadzka z łamanego kamienia.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

Oprac. Mirosław Płonka, OT NID w Krakowie, 15-09-2017 r.