Historia obiektu

Szpital został ufundowany wraz założeniem klasztornym Karmelitów Bosych zapewne w 1 ćw. XVIII w., z fundacji Jana Franciszka Stadnickiego, wojewody wołyńskiego, który w 1713 r. – roku śmierci – zapisał klasztorowi fundusz na utrzymanie w szpitalu 12 weteranów wojskowych. Szpital wybudowany został poza murami obwodowymi założenia, po wsch. stronie wzgórza jako budynek murowany z kamienia.

Na rysunku Bogusza Stęczyńskiego, stanowiącym najwcześniejszy przekaz ikonograficzny tego obiektu (z 1852 r.) ukazany jest jako budynek piętrowy, sześcioosiowy, z dwiema szkarpami od pn. i pd. Okazuje się jednak, że ten obraz odbiega od późniejszych przekazów oraz zachowanych reliktów dających podstawę do odczytania formy i bryły obiektu. Według Adama Bochnaka był to budynek piętrowy, na rzucie prostokąta, jednotraktowy i podzielony w części parteru na dwie połączone przejściem izby. W ścianach szczytowych znajdowały się otwory okienne i wejściowe. Szczyt ściany pn. zachowany był szczątkowo jeszcze w latach 60. XX w. Posiadał wówczas dwie przypory flankujące otwór wejściowy oraz okno przy szkarpie zach. W górnej części szczytu, ponad otworem znajdowały się dwa okienka. Od wnętrza szczytu zachowane były fragmenty ścian działowych oraz ślady po belkach stropowych.

Szpital po pożarze założenia klasztornego w 1822 r. służył jako „domus corectionis” – czyli dom poprawczy dla księży, którzy wcześniej mieszkali w klasztorze. W latach 1823-1831 mieszkało w nim 6 weteranów. Praktycznie funkcjonował on do czasu kasaty zakonu. Szpital wygrodzony był murem ceglanym, który łączył się z murami obwodowymi założenia klasztornego, tworząc wewnętrzny ogród szpitalny – skomunikowany z założeniem przez furtę, przez którą podawano szpitalnikom pożywienie. W świetle przekazów Tadeusza Żurowskiego mury zostały rozebrane na potrzeby budowlane podczas inwestycji kolejowych w Zagórzu.

Obecnie zniszczony całkowicie obiekt jest trudny do odnalezienia w terenie. Jeszcze w 2002 r. istniał fragment ściany szczytowej, po czym relikt ten zawalił się.

Opis

Relikty budynku szpitala, a właściwie ściany szczytowej istniejącej jeszcze w 2002 r. stanowi obecnie rumowisko kamieni porośnięte dziką roślinnością. Jest trudne do odnalezienia i nieczytelne w terenie, podobnie jak droga prowadząca kiedyś do szpitala oraz zagospodarowanie terenu wokół, czyli dawny ogród szpitalny.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek trudno dostępny, zdegradowany, w otoczeniu porośniętym gęsto roślinnością.

Autor noty: opr. dr Jadwiga Stęchły, OT NID w Rzeszowie, 15-01-2024 r.