Historia obiektu

W świetle wizytacji biskupiej założenia klasztornego w Zagórzu z 29 sierpnia 1733 r. mury obronne miały być wznoszone dopiero po zakończeniu budowy kościoła i klasztoru. Zatem budynek bramny włączony w system obronny założenia powstał prawdopodobnie dopiero l. 30. XVIII. Był to budynek dwukondygnacyjny, z przejazdem zamkniętym półkolistą arkadą, z otworami strzelniczymi zarówno w dolnej, jak i w górnej kondygnacji. Budynkowi towarzyszyły: od zach. jednoizbowy budynek dla furtiana, nazywany też kordegardą / portiernią, a od wsch. budynek na rzucie wydłużonego prostokąta  przeznaczony dla inwalidów /weteranów wojennych.

W wyniku zdarzeń losowych (pożary) oraz działań wojennych (ataków wojsk rosyjskich w XVIII w., I i II wojny światowej) oraz stopniowej destrukcji materiału wszystkie obiekty uległy zniszczeniu. Obecnie zachowała się częściowo tylko elewacja pn. – fasada z otworem bramnym oraz relikty ścian bocznych sąsiadujących budynków.

W latach 60. XX w. prace remontowe zespołu nie objęły reliktów budynku bramnego. Pierwsze działania służące stabilizacji, uczytelnieniu oraz prace remontowo-konserwatorskie nastąpiły dopiero w latach 2011-12, kiedy wykonano remont pn. odcinka muru pomiędzy foresterium a narożnikiem pn.-wsch.

Opis

Ruiny budynku bramnego włączone są w ciąg murów obwodowych założenia klasztornego, usytuowane mniej więcej pośrodku odcinka zmykającego zespół od pn.-wsch. Prowadzi doń droga wiodąca na wzgórze marymonckie od zach. – od kościoła parafialnego w Zagórzu.

Ruiny budynku stanowi fasada ujęta dwoma szkarpami oraz relikty ścian bocznych od strony dziedzińca wewnętrznego. Pośrodku znajduje się otwór bramny zamknięty półkoliście, flankowany dwoma pilastrami toskańskimi na postumentach dźwigających gzyms w formie nadwieszonego łuku odcinkowego. Powyżej, na osi, wnęka z krucyfiksem zamknięta trójbocznie, ramowana pilastrami analogicznymi do dolnych. Po bokach wnęki dwa otwory strzelnicze świadczące o istnieniu górnej kondygnacji bramy. Podobne otwory strzelnicze występują także w dolnej kondygnacji  tuż przy skarpach. Zwieńczenie fasady zachowane w formie strzępi, po linii łagodnego łuku. Otwór bramny zamykany jest współczesną bramą dwuskrzydłową, metalową, wypełnioną motywem kratownicy w układzie romboidalnym.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek dostępny.

Autor noty: opr. dr Jadwiga Stęchły, OT NID w Rzeszowie, 25-01-2024 r.