dworzec kolejki wąskotorowej - Zabytek.pl
dworzec kolejki wąskotorowej
Adres
Medynia Kańczucka, 80
Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przeworski, gm. Kańczuga - obszar wiejski
Historia obiektu
Budowę stacji kolejki w Manasterzu rozpoczęto po 15.02.1902 r., gdy Andrzej Lubomirski uzyskał koncesję na budowę kolei. Prace prowadziła lwowska firma „Gwalbert Ziembicki i Feliks Ilnicki”. Na stacji Manasterz zbudowano murowany budynek dworca z pomieszczeniami: poczekalnią, kasą biletową, biurem zawiadowcy stacji i dyżurnego ruchu, wiatą peronową oraz mieszkaniem służbowym. Obok wzniesiono drewniane budynki: budynek gospodarczy, magazyn spedycji towarowej z rampą ładunkową oraz szalet. Układ torowy złożony był z 2 torów stacyjnych – głównego zasadniczego nr 1, głównego dodatkowego nr 2, który pomiędzy 1948 a 1958 r. zmieniono na nr 3. Oficjalne otwarcie kolei oraz dworca w Manasterzu nastąpiło 8.09.1904 r. 30.09.1908 r. we Lwowie powołano towarzystwo akcyjne pod nazwą Kolej Lokalna Przeworsk – Dynów, które prowadziło eksploatację linii kolejowej.
Podczas 1. wojny światowej wykonywano jedynie przewozy na potrzeby wojska. Podczas odwrotu w maju 1915 r. Rosjanie podpalili drewniany magazyn spedycji kolejowej i magazyn gospodarczy. Do marca 1916 r. na całej linii kolejki wojska austrowęgierskie i niemieckie odbudowały zniszczone lub uszkodzone budynki, także budynki na stacji w Manasterzu.
W 1925 r. reaktywowano Towarzystwo Akcyjne, które prowadziło ruch kolejowy. W okresie międzywojennym budynek nie był przebudowywany. Podczas 2. wojny światowej stacja nie została uszkodzona. Po wyzwoleniu kolej została upaństwowiona. Od 1947 r. kolejka funkcjonuje pod nazwą Przeworska Kolej Dojazdowa. W 1951 r. zbudowano schronisko dla toromistrza, zmieniono rozstaw szyn i zapewne numerację torów na stacji. Schronisko prawdopodobnie rozebrano jeszcze przed 1958 r. – nie zostało uwidocznione na wykonanym wtedy planie stacji.
W 1991 r. dworzec wraz z całą kolejką został wpisany do rejestru zabytków, co uchroniło kolej przed likwidacją. Po 1995 r. przebudowano dworzec – pomieszczenia służące obsłudze pasażerów zostały włączone do mieszkania. Zlikwidowano drzwi wejściowe i okno dawnej poczekalni od strony wiaty peronowej oraz okno w elewacji pd.-zach. 1.01.2002 r. PKP wyłączyły kolejkę ze swoich struktur i zwolniły całą załogę. W tym samym roku linię kolejową przejęło Starostwo Powiatowe w Przeworsku. W 2002 r. operatorem zostało Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych z Kalisza, które reaktywowało przewozy turystyczne i towarowe. Po 2008 r. rozebrano drewniany szalet. W 2012 r. eksploatację przejął Powiatowy Zarząd Dróg w Przeworsku. W l. 2022-2023 przeprowadzono remont toru nr 1 wraz ze zwrotnicami nr 1 i 2.
-
Na pierwszym planie dworzec, tor ładunkowy nr 3 i wyremontowany tory nr 1. W tle magazyn towarowy. Stan w 2023 r., fot. Adam Sapeta -
Medynia Kańczucka. Zespół stacji Manasterz, widok od pd. Na pierwszym planie widoczny jest wyremontowane tory nr 1 ze zwrotnicą nr 2. W głębi widoczny jest budynek dworca i magazyn towarowy. Stan w 2023 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Zespół stacji Manasterz, widok od pd. Na pierwszym planie widoczny jest wyremontowane tory nr 1 ze zwrotnicą nr 2. W głębi widoczny jest budynek dworca i magazyn towarowy. Stan w 2023 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Zespół stacji Manasterz, widok od pd. Na pierwszym planie widoczny jest wyremontowane tory nr 1 ze zwrotnicą nr 2. W głębi widoczny jest budynek dworca i magazyn towarowy. Stan w 2023 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Budynek dworca. Widok od wsch., stan w 2023 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Budynek dworca. Widok od pn., stan w 2023 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Budynek dworca. Widok od zach., stan w 2008 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Wejście w ryzalicie pn.-zach. dworca Manasterz. W głębi widoczny jest budynek gospodarczy. Widok od pn.-wsch., stan w 2008 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Drewniany szalet w zespole stacji Manasterz, rozebrany po 2008 r. Widok od wsch., stan w 2008 r., fot. Adam Sapeta
-
Medynia Kańczucka. Drewniana ławka pod wiatą peronową dworca. Widok od pd.-wsch., stan w 2008 r., fot. Adam Sapeta
-
Stacja Manasterz na austrowęgierskiej mapie z 1906 r. w skali 1:75000. http://maps.mapywig.org/m/K.u.K._maps/series/075K/600dpi_UJ/ZONE_6_COL_XXVII_PRZEMYSL_1906_nn4pqv3_Sygn.BJ_Kartogr._M_37_1_92.jpg dostęp 09.04.2024 r.
-
Stacja Manasterz na Mapie komunikacyjnej Galicji i Bukowiny inż. S. Kornmana, skala 1:750000, 1911 r., fragment kserokopii z archiwum NID OT w Rzeszowie. Stacja Manasterz oznaczona jest strzałką.
-
Plan stacji Manasterz, 1948 r., skala 1:1000 (szerokość), 1:4000 (długość). Archiwum Przeworskiej Kolei Dojazdowej w Przeworsku. Budynek dworca oznaczony jest strzałką.
-
Medynia_Kanczucka_dworzec_w_zespole_stacji_Manasterz_mapa-004.JPG Plan stacji Manasterz, 1958 r., skala 1:1000. Archiwum Przeworskiej Kolei Dojazdowej w Przeworsku. Budynek dworca oznaczony jest strzałką.
-
Medynia Kańczucka. Rzut poziomy parteru budynku dworca Manasterz, karta ewidencyjna Dworzec kolejowy Manasterz, oprac. Leszek Budych, Wrocław 1996 r.
-
Stacja Manasterz. Dworzec z pierwotnym układem otworów okiennych i drzwiowych na archiwalnej fotografii z 1995 r. z serwisu Fotopolska.eu. Na torze nr 1 stoi skład pociągu osobowego z wagonami typu 3AW i lokomotywą Lxd2. Widok od pd.
Opis obiektu
Stacja Manasterz położona jest w obecnych granicach Medyni Kańczuckiej na prawym brzegu rzeki Mleczki, przy drodze z Manasterza do Medyni Kańczuckiej. Miejscowość Manasterz znajduje się na brzegu lewym, przy drodze wojewódzkiej nr 835 z Lublina przez Przeworsk, Dynów do Dąbrówki Starzeńskiej. Zachowany układ torowy stacji składa się z 2 torów stacyjnych. Z tych torów obecnie użytkowany jest jedynie tor główny zasadniczy nr 1. Tor boczny, ładunkowy nr 3 użytkowany jest sporadycznie.
Dworzec znajduje się po pn.-zach. stronie torowiska stacyjnego. Po tej samej stronie torów znajduje się także magazyn towarowy. Dworzec jest budynkiem murowanym, parterowym, na rzucie węgielnicy, z nieużytkowym poddaszem i podpiwniczeniem pod poprzecznym skrzydłem. Skrzydło poprzeczne znajduje się od strony pd.-zach. Do pd.-wsch. ściany skrzydła podłużnego i pn.-wsch. ściany skrzydła poprzecznego przylega oryginalnej wielkości wiata peronowa podparta trzema drewnianymi słupkami i ozdobnymi mieczami. Nad skrzydłami dachy dwuspadowe kryte dachówką ceramiczną, zakładkową. Pulpitowy dach wiaty ma pokrycie z blachy płaskiej łączonej na rąbek stojący. Elewacje podkreślone są cokołem z płyt piaskowcowych i podzielone szerokim, profilowanym gzymsem, obiegającym cały budynek. Elewacje pd.-wsch. i ryzalitowo wysunięta pn.-zach. skrzydła poprzecznego dwuosiowe. Elewacja pn.-zach. skrzydła podłużnego trzyosiowa, elewacja pd.-wsch. tego skrzydła z pojedynczymi drzwiami do dawnej kasy biletowej. Okna ościeżnicowe, dwuskrzydłowe z dwuskrzydłowymi naświetlami. Otwory okienne z murowanymi, płaskimi podokiennikami. Okna doświetlające poddasze w szczytach skrzydła poprzecznego mniejsze, zdwojone, jednoskrzydłowe, w szczycie skrzydła podłużnego pojedyncze. W ryzalicie pn.-zach. współczesne drzwi wejściowe do części mieszkalnej. W elewacjach pd.-zach. i pn.-wsch. uszate obramienia płycin mieszczących nazwę stacji.
Dostępność obiektu dla zwiedzających. Stacja jest dostępna do zwiedzania bez ograniczeń, dworzec jedynie od zewnątrz ze względu na jego funkcję mieszkalną.
Autor noty: Opr. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 09-04-2024 r.
Rodzaj: infrastruktura kolejowa
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.20070, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.202917
Zobacz powiązane zabytki
10 obiektów
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu linia kolei wąskotorowej Przeworsk-Dynów
Opracowane przez NIDPrzeworsklinia kolei wąskotorowej Przeworsk-Dynów
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu suszarnia piasku
Opracowane przez NIDJawornik-Przedmieściesuszarnia piasku
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu magazyn
Opracowane przez NIDMedynia KańczuckaMedynia Kańczucka 80magazyn
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu dworzec kolejki wąskotorowej
Opracowane przez NIDDynówKolejowa 2dworzec kolejki wąskotorowej
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu lokomotywownia
Opracowane przez NIDPrzeworsklokomotywownia
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu dom mieszkalny
Opracowane przez NIDPrzeworskDynowska 22dom mieszkalny
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu magazyn
Opracowane przez NIDKańczugaKolejowamagazyn
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu wieża ciśnień
Opracowane przez NIDKańczugawieża ciśnień
10Pokaż wszystkie
Zobacz także w najbliższej okolicy
10 obiektów
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu zespół kościoła parafialnego pw. św. Katarzyny
Opracowane przez NIDManasterzManasterz 69zespół kościoła parafialnego pw. św. Katarzyny
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu kościół parafialny pw. św. Katarzyny
Manasterzkościół parafialny pw. św. Katarzyny
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu magazyn
Opracowane przez NIDMedynia KańczuckaMedynia Kańczucka 80magazyn
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu cmentarz rzymskokatolicki
Manasterzcmentarz rzymskokatolicki
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu mogiła indywidualna
Groby i Cmentarze WojenneManasterzmogiła indywidualna
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu mogiła indywidualna
Groby i Cmentarze WojenneManasterzmogiła indywidualna
-
Dodaj do ulubionych Przejdź do podstrony obiektu mogiła indywidualna
Groby i Cmentarze WojenneManasterzmogiła indywidualna
10Pokaż wszystkie