Historia

Drewniana świątynia we wsi Manasterz, istniała najprawdopodobniej w 1452 roku. Natomiast najstarszą wzmiankę o parafii w tej miejscowości datuje się na rok 1479. W 1881 r. po rozebraniu drewnianego kościoła rozpoczęto budowę nowego wg planów przygotowanych przez inż. Stanisława Rutkowskiego z Jarosławia, którą ukończono rok później. Kościół został konsekrowany w 1895 r. przez biskupa Łukasza Soleckiego. W 1921 architekt Stanisław Majerski z Przemyśla wykonał plan rozbudowy kościoła oraz budowy ogrodzenia wraz z dzwonnicą. Z całego zamierzenia zrealizowano budowę nowego ogrodzenia, a dzwonnicę wybudowano w uproszczonej formie. W 1935 r. powstała nowa sygnaturka na kościele wg projektu Kazimierza Osińskiego z Przemyśla.

Opis

Zespół kościelny został zlokalizowany w pn. części Manasterza, po wschodniej stronie drogi wojewódzkiej nr 835. Założony na podwyższeniu terenu, na skraju doliny Mleczki; otoczonym ogrodzeniem. W skład zespołu wchodzi orientowany kościół położony we wsch. części wydzielonego terenu, ogrodzenie oraz dzwonnica wybudowana wciągu tegoż ogrodzenia.

Kościół o skromnej architekturze nawiązującej do baroku. Założony na planie krzyża rzymskiego, o jednej nawie i z parą bocznych kaplic. Na przedłużeniu nawy znajduje się trójbocznie zakończone prezbiterium flankowane przez parę pomieszczeń pomocniczych. Świątynia charakteryzuje się bryłą złożoną z addycyjnych części: nawy przekrytej dwuspadowym dachem o niewysokiej sygnaturce; krótkiego, a wysokiego prezbiterium; niskich kaplic i przedsionka z dachami dwuspadowymi oraz niewielkich pomieszczeń pomocniczych o dachach pulpitowych. Elewacje o podziałach ramowych zwieńczone są gzymsami podokapowymi. Fasadę podkreśla wieńczący ją szczyt, którego centralna część ramowana pilastrami dekorowana płyciną z dużą inskrypcją: DEO. Trójkątnie zwieńczony szczyt ograniczony został spływami oraz narożnymi, masywnymi sterczynami. Wnętrze nawy przekryte stropem płaskim z fasetą, a w kaplicach i prezbiterium zastosowano kolebki. Malowidła ścienne na ścianach kościoła powstały w 1960 r. (J. Gross z Gliwic). Na wystrój składają się m.in. trzy ołtarze: główny (XVIII w., 1881-82) i dwa boczne (4 ćw. XIX w.). Wśród wyposażenia świątyni wyróżniają się witraże powstałe m.in. w Krakowskim Zakładzie Witrażów i Mozaiki S.G. Żeleński (1910 r., l. 1937-8).

Dzwonnica parawanowa wybudowana została w ciągu ogrodzenia. Charakteryzuje się dość masywną bryłą przeprutą trzema stosunkowo nie dużymi arkadami. Dzwonnica składa się z wyższej części centralnej i pary bocznych. Arkada części środkowej zwieńczona wolutowym kluczem, a całość gzymsem i trójkątnym szczytem z metalowym krzyżem w zwieńczeniu. Części boczne dekorowane w narożnikach, kamiennymi kulami z wazonami wypełnionymi różami.

Ogrodzenie założone na planie zbliżonym do wydłużonego, równoleżnikowego wieloboku, od wsch. zamkniętym łukiem odcinkowym. W jego ciągu znajdują się: wejście główne w centrum zach. odcinka, brama boczna w zach. cz. pd. odcinka, na zach. od bramy zlokalizowano dzwonnicę, a w pn. narożniku bramkę. Ogrodzenie składa się z murowanej podmurówki, która w części pełni funkcję muru oporowego oraz dekoracyjnych metalowych przęseł. Do głównego wejścia prowadzą schody o trzech biegach dolnych, po spoczniku zbiegających się w jeden górny. Samo wejście w formie dwuskrzydłowej bramy umieszczonej na parze słupów, na których umieszczono rzeźby świętych Piotra i Pawła. Brama boczna także wyznaczona parą słupów.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz. Ewentualna możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 13-11-2015 r.