Historia obiektu

W dniu  6 września 1904 r. została otwarta stacja w Kańczudze. Stacja ta była jedną z najważniejszych stacji na linii kolejki Przeworsk – Dynów. Zlokalizowano na niej punkt obrządzania parowozów z kanałem oczystkowym służącym do szlakowania i żurawiem wodnym do nawadniania lokomotyw. Wodę trakcyjną czerpano z drewnianej, parterowej stacji wodnej wyposażonej w pompę tłokową pompującą wodę ze studni kopanej zlokalizowanej w dolinie rzeki Mleczki.

Nie ma informacji o uszkodzeniu stacji wodnej podczas 1. wojny światowej przez wycofujące się w maju 1915 r. wojska rosyjskie. Także podczas 2. wojny światowej stacja nie została uszkodzona. Po wyzwoleniu ruch kolejowy wznowiono 1.08.1944 r. 6.10.1947 r. kolejkę upaństwowiono.

W 1953 r. zlikwidowano dotychczasową stację wodną i wzniesiono istniejącą do dzisiaj wieżę ciśnień o konstrukcji z muru pruskiego, zaopatrzoną w dwa zbiorniki napełniane za pomocą pompy odśrodkowej napędzanej silnikiem elektrycznym.

Wieża ciśnień funkcjonowała do 1983 r., kiedy wycofano na kolejce trakcję parową. W 1991 r. zespół dworca w Kańczudze z wieżą ciśnień wraz z całą kolejką został wpisany do rejestru zabytków, co uchroniło go  przed likwidacją. 1.01.2002 r. PKP wyłączyły kolejkę ze swoich struktur i zwolniły całą załogę. W tym samym roku linię kolejową przejęło Starostwo Powiatowe w Przeworsku. Operatorem zostało Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych z Kalisza, które reaktywowało przewozy turystyczne i towarowe. W 2012 r. eksploatację przejął Powiatowy Zarząd Dróg w Przeworsku. W l. 1922-2023 przeprowadzono szeroko zakrojone prace remontowe wieży ciśnień w Kańczudze.

Opis obiektu

Wieża ciśnień w Kańczudze znajduje się naprzeciw budynku dworca kolejowego, po pd.-wsch. stronie torów stacyjnych. Zlokalizowana jest w km 14,7+06 linii kolejowej Przeworsk – Dynów.

Wieża ciśnień jest budynkiem piętrowym o konstrukcji z muru pruskiego, na rzucie prostokąta. Szkielet wieży z krawędziaków o przekroju 14/14 cm, wypełnienie murem z cegły pełnej. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną zakładkową, z wysuniętymi okapami. Szczyty oszalowane deskami z ozdobnymi zakończeniami. Elewacja frontowa 3-osiowa z prostokątnymi, 8-kwaterowymi oknami; w osi elewacji 2-skrzydłowe drzwi ramowo-płycinowe z oszkloną górną częścią. Elewacja tylna 3-osiowa z analogicznymi oknami na obu kondygnacjach. Elewacje szczytowe bez otworów okiennych i drzwiowych. Nad drzwiami zamontowana jest odnowiona, oryginalna lampa elektryczna.

Wewnątrz zachowane jest wyposażenie. Na drugiej kondygnacji umieszczone są 2 stalowe zbiorniki w formie kadzi z rurociągami poprowadzonymi w dół poprzez kondygnację parteru. Na parterze umieszczona jest pompa zasilająca i piec ogrzewczy.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek można oglądać z zewnątrz bez ograniczeń. Zwiedzanie wnętrza po uzgodnieniu z kierownictwem kolejki.

Autor noty: Opr. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 30-01-2024 r.