Jedna z pierwszych kamienic murowanych w Zamościu.

Historia

Kamienica zbudowana ok. 1590 r. przez Greka Manuellego Masapetę. W l. 1643-1645 przebudowana przez Jana Wolffa na polecenie Jakuba Bernego, ówczesnego jej właściciela. Remont kamienicy przeprowadzono na przełomie XVIII/XIX w. W l. 1817-1823 remont fasady, w 1827 r. odbudowana po pożarze. W 3 ćw. XIX w. rozebrano attykę i nadbudowano drugie piętro. W l. 1919-1926 prace konserwatorskie o nieokreślonym bliżej zasięgu, w l. 1934-37 pod kierunkiem T. Zaremby poważna konserwacja budynku, głównie elewacji oraz zabezpieczenie detalu architektonicznego we wnętrzach. Prace konserwatorskie w l. 1956-57 odsłoniły stiukowe obramienia otworów drugiej kondygnacji oraz kamienne nadproża. W l. 1976-1977 kompleksowa restauracja budynku, w 2006 r. konserwacja portalu i kamiennych obramień okiennych.

Opis

Kamienica położona w centrum Starego Miasta, we wsch. części pierzei pd. Rynku Wielkiego, w układzie kalenicowym, od wsch. zblokowana z kamienicą Staszica 19, od zach. z kamienicą nr 23. Orientowana, z elewacją frontową rynkową, północną. Założona na planie prostokąta z trójarkadowym podcieniem w przyziemiu, dwutraktowa, dwudzielna, z sienią przelotową na osi, klatką schodową wydzieloną w części sieni, układem pomieszczeń 1 i 2 piętra częściowo powtarzającym układ parteru. Od podwórza w narożu pd.-zach. parterowa przybudówka łącząca trzy kamienice: Staszica 21, 23 i Żeromskiego 20. Kamienica wzniesiona z cegły, otynkowana, trójkondygnacyjna, podpiwniczona (z wyjątkiem podcienia i fragmentu pod klatką schodową), przykryta dwuspadowym dachem z trzema facjatkami (w elewacji frontowej krytymi dachami półkolistymi). Dach pobity blachą. Elewacje frontowa i tylna trójkondygnacyjne. Frontowa elewacja od pn. symetryczna, trójosiowa, wsparta na trzech arkadach, z których środkowa wzmocniona dodatkowo szkarpami dostawionymi do filarów. W dolnej kondygnacji kamienny portal wejściowy z arkadą ujętą doryckimi kolumnami, z belkowaniem o bogatym zwieńczeniu kartuszowo-wywijanym, w przyłuczach arkady portalu uskrzydlone głowy aniołów. Po obu stronach portalu dwa otwory okienne zbliżone do kwadratu w prostokątnych opaskach z parapetami. Przy portalu wejściowym po lewej stronie fragment skromnych renesansowych drzwi pochodzących z pierwszej fazy budowy kamienicy. Pomiędzy pierwszą a drugą kondygnacją pozostałość po fryzie, z którego zachowały się ograniczające go od góry i od dołu proste gzymsy. W obramieniach okien drugiej kondygnacji uszaki, obramienia u góry przechodzą w nadokienniki. Okna trzeciej kondygnacji mniejsze i w prostych opaskach. Druga kondygnacja oddzielona od trzeciej prostym gzymsem, trzecia kondygnacja zakończona profilowanym gzymsem wieńczącym. Elewacja tylna otwarta na prostokątne podwórze, dwuosiowa, nieregularna, ze słabo wykształconym gzymsem między drugą a trzecią kondygnacją, brak gzymsu wieńczącego. W pierwszej kondygnacji duża półkolista arkada prowadząca do sieni i jeden zbliżony do kwadratu otwór okienny. W drugiej kondygnacji nad arkadą zamknięta łukiem odcinkowym loggia z kamienną balustradą z tralkami. Druga kondygnacja elewacji frontowej w kolorze ciemnej morskiej zieleni, trzecia - jasnej zieleni, gzymsy i detal w kolorze białym. Nad piwnicami i parterem sklepienia i strop odcinkowy na belkach stalowych, pozostałe kondygnacje przykryte stropem drewnianym. W sieni parteru cztery kamienne portale.

Dostęp do zabytku ograniczony.

oprac. Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 26-11-2016 r.