Drewniana architektura sakralna w województwie świętokrzyskim - Zabytek.pl
Drewniana architektura sakralna w województwie świętokrzyskim
Budownictwo drewniane jest nieodłącznym elementem polskiej wsi. Niezwykła malowniczość, integracja z krajobrazem i prostota formy drewnianych świątyń województwa świętokrzyskiego urzeka, dając poczucie zetknięcia się ze światem, który przeminął.
Architektura drewniana z uwagi na powszechną dostępność budulca i łatwość obróbki była nieodłącznym elementem historycznego krajobrazu kulturowego Polski. Drewniana architektura sakralna w województwie świętokrzyskim ogranicza się do kościołów katolickich. Nie było tu nigdy drewnianych cerkwi, a nieliczne drewniane synagogi nie zachowały się do naszych czasów. Drewniane świątynie katolickie na tym terenie nie prezentowały też tak dużej różnorodności pod względem formy i techniki budowy, jak kościoły w innych regionach kraju. W przeważającej mierze były to budowle o cechach archaicznych, wywodzących się jeszcze z gotyku, wzbogacone w XVIII w. o barokowe detale architektoniczne. Pod względem układu przestrzennego składały się najczęściej z prostokątnej nawy oraz węższego od niej, zamkniętego trójbocznie prezbiterium oraz zakrystii, a także dobudowywanych w późniejszych okresach krucht przed wejściami. Dominowały kościoły zbudowane w technice zrębowej, w charakterystycznym dla Małopolski systemie więźbowo-zaskrzynieniowym lub w młodszych okresach z oddzielnymi dachami nad nawą i prezbiterium.
Najstarsze zachowane drewniane kościoły w województwie datowane są na XV oraz XVI w. Należą do nich obiekty w Zborówku, Chotelku Zielonym, Glinianach i być może w Strzegomiu. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje kościół w Zborówku, jedna z najstarszych świątyń drewnianych w Polsce (1459 r.), oraz trójnawowy kościół w Strzegomiu. Najliczniejsze są jednak świątynie barokowe, wśród których na uwagę zasługuje bazylika z transeptem w Mnichowie, stanowiąca wybitny przykład adaptacji w drewnie formy architektonicznej typowej dla architektury murowanej. Świątynie z XIX i XX są zdecydowanie mniej liczne. Warto jednak wspomnieć o zbudowanych na planie ośmioboku kaplicach w Bliżynie i w Mroczkowie oraz wzniesionym w „stylu zakopiańskim” kościele z Kielc- Białogonu.