Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół filialny pw. św. Stanisława - Zabytek.pl

kościół filialny pw. św. Stanisława


kościół XVI w. Chotelek

Adres
Chotelek

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. buski, gm. Busko-Zdrój - obszar wiejski

Jedyny zachowany na Kielecczyźnie obiekt XVI-wiecznego drewnianego budownictwa sakralnego.

Historia

Długosz pisze, że kościół wzniósł bp płocki Wit dla swej matki, która z powodu starości niechętnie jeździła do parafii w Busku. Było to być może w 1190 roku. Zapewne świątynia nosiła wtedy inne wezwanie, ponieważ św. Stanisław jako patron pojawia się dopiero w 2. połowie XIII wieku. Pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z lat 1350-1351. W 1527 roku, po zniszczeniu pierwotnego kościoła, kanonik sądecki Stanisław Słupski ufundował nową świątynię i ołtarz. Kościół konsekrował w 1541 roku biskup Dominik Małachowski. W 1765 roku wykonano gruntowny remont - data ta została wyryta na belce nad chórem muzycznym. W 1. ćwierci XIX wieku ściany budynku pokrywał gont. W 1813 roku, z uwagi na brak opieki i zły stan świątyni, oddano część wyposażenia do kościoła w Stróżyskach. W 1883 roku nastąpił kolejny remont. W 1962 i 1983 roku wymieniono gont. W tym ostatnim roku zmieniono także niektóre elementy drewniane więźby. W latach 1983-1987 konserwowano deski stropowe. W 2003 roku przeprowadzono naprawę zrębu, więźby dachu i sygnaturki, zmieniono gont i szalunki.

Opis

Kościół leży w północnej części wsi (która stanowi właściwie przedmieścia Buska), na niewielkim wzgórzu, ok 2 kilometry na zachód od drogi do Wiślicy, przy drodze lokalnej. Zbudowany jest w konstrukcji zrębowej, na mocno zagłębionej w ziemi kamiennej podmurówce. Jest to budynek orientowany, jednonawowy, z prostokątną nawą i niewyodrębnionym, zakończonym trójbocznie prezbiterium. Od południa przylega późniejsza, prawie kwadratowa kruchta, zbudowana w konstrukcji słupowej, przez którą prowadzi wejście. Kryty gontem dach jest czterospadowy, nad prezbiterium zakończony trójpołaciowo, o jętkowej więźbie. Kruchtę przykrywa dach dwuspadowy. Sygnaturka ma formę sześcioboczną z arkadkową latarnią pod cebulastym hełmem, krytym ocynkowaną blachą, z wysoką sterczyną, zakończoną krzyżem na gałce. Elewacje szalowane są pionowo deskami na styk, pod szerokim okapem. Strop dekorowany jest renesansową polichromią z 1. połowy XVI wieku (malowane kasetony z rozetami z plastycznym guzem). Znajdują się na nim cztery belki o późnogotyckich profilach. Analogiczne belki wmontowane są w ściany boczne. Chór wsparty jest na jednym dekoracyjnym filarku. Posadzka wykonana jest z kwadratowych płyt kamiennych. Wejście do nawy w prostokątnym obramieniu, zamkniętym półkoliście, ozdobione jest motywem oślego łuku. Ołtarz renesansowy z 2. połowy XVII wieku z kamienną mensą, na której znajduje się gotycki napis fundacyjny z 1527 roku, jest dwukondygnacyjny, posiada bogato zdobione obramienia. Znajduje się w nim obraz Ukrzyżowania z M.B., św. Janem i klęczącą fundatorką, z herbem Siekierz i datą 1624, na zasuwie barokowy obraz św. Stanisława, w drugiej kondygnacji barokowy obraz św. Mikołaja, w zwieńczeniu św. Tekli. Obok są bramki z być może późnogotyckimi figurami M.B. i św. Jana Ewangelisty. Ponadto w kościele znajduje się późnogotycki drewniany krucyfiks z początku XVI wieku, gotycka kamienna kropielnica z XVI wieku, późnorenesansowa drewniana ambona z 1. połowy XVII wieku i płyta nagrobna Anny z Gostyńskich Gniewoszowej z 1630 roku. Najcenniejszy element wyposażenia: drewniany późnogotycki tryptyk z obrazem Sacra Conversazione, z zachowanym skrzydłem bocznym z obrazami Zmartwychwstania i Wniebowstąpienia (awers) i Ukrzyżowania i Opłakiwania (rewers), wykonany przez warsztat małopolski w 1. ćwierci XVI wieku, przechowywany jest od 1994 roku w buskiej kaplicy zdrojowej.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, wewnątrz po uzgodnieniu.

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 05.11.2014 r.

Bibliografia

  • Corpus Inscriptionum Poloniae, t. 1: Województwo kieleckie, Szymański J. (red.), z. 3: Busko-Zdrój i region, oprac. Urszula Zgorzelska, Kielce 1980, s. 57-58.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III: Województwo kieleckie J.Z. Łoziński, B Wolff (red.), z. 1: Powiat buski, oprac. Kazimiera Kutrzebianka, Warszawa 1957, s. 14-15.
  • Karta ewidencyjna, Kościół filialny p.w. św. Stanisława, oprac. Adamczyk Anna, Chotelek Zielony 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
  • Karta ewidencyjna, Ołtarz główny, oprac. Wojtasik Zbigniew, Chotelek Zielony 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
  • Karta ewidencyjna, Obraz - św. Mikołaj /w ołtarzy głównym/, oprac. Wojtasik Zbigniew, Chotelek Zielony 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
  • Karta ewidencyjna, Rzeźba - krucyfiks ścienny, oprac. Wojtasik Zbigniew, Cudzynowice 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
  • Ornamenta ecclesiae. Sztuka sakralna diecezji kieleckiej. Katalog wystawy przygotowanej pod kierunkiem Krzysztofa Myślińskiego, Kielce 2000, s. 57-58.
  • Adamczyk A., Kościoły drewniane w województwie kieleckim, Kielce 1998, s. 55-60.
  • Adamczyk A., Modras J., Polanowski L., Prace przy zabytkach architektury sakralnej i zabudowie miejskiej [w:] Cedro J. i inni (oprac.) Prace konserwatorskie w woj. świętokrzyskim w latach 2001-2012, Kielce 2014, s. 23-24.
  • Mirowski R., Drewniane kościoły i dzwonnice ziemi świętokrzyskiej, Kielce 2002, s. 21-22

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.67012, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.1520