Krótki opis

Stare Miasto w Zamościu jest unikatowym przykładem miasta renesansowego w Europie Centralnej, konsekwentnie ukształtowanego według włoskich teorii „miasta idealnego”, na podstawie planu, stanowiącego rezultat modelowej współpracy światłego fundatora Jana Zamoyskiego i wybitnego architekta Bernarda Morando. Stare Miasto w Zamościu dziś zachowuje swój pierwotny prostoliniowy układ ulic i jego unikalną mieszankę tradycji architektonicznych włoskich i Europy Środkowej, a także fragmenty otaczających je fortyfikacji.

Położony na szlaku handlowym łączącym zachodnią i północną Europę z Morzem Czarnym, Zamość został stworzony od początku jako ośrodek ekonomiczny oparty na handlu. W mieście z założenia wielonarodowościowym jego społeczność charakteryzowała się wielką tolerancją religijną. Zamość jest materialną emanacją społecznych i kulturalnych idei Odrodzenia, które znalazły w Polsce żywy oddźwięk, czego dopełnieniem było utworzenie przez założyciela i właściciela miasta Jana Zamoyskiego – Akademii Zamoyskiej. Plan miasta autorstwa Bernarda Moranda łączy funkcje zespołu miejskiego, rezydencji i fortecy według konsekwentnie realizowanej koncepcji renesansowej.

Stare Miasto w Zamościu składa się z dwóch odrębnych części: na zachodzie pałacu Zamoyskich, na wschodzie miasta właściwego, rozmieszczonego wokół trzech kwadratów. Usytuowany centralnie Rynek Wielki, położony u zbiegu dwóch głównych osiowych ulic miasta, jest otoczony przez domy podcieniowe kuców oraz zakotwiczony wspaniałym ratuszem. Te i wiele innych znaczących budowli, takich jak katedra, arsenał, czy fortyfikacje z bramami ilustrują kluczową cechę tego rozległego założenia: jego twórcze wzbogacenie artystycznymi osiągnięciami architektury rodzimej. Konsekwentnym rezultatem planu Moranda jest stworzenie jednolitej stylowo kompozycji urbanistycznej o wysokich walorach architektonicznych oraz krajobrazowych.

Kryterium (iv): Zamość jest wyjątkowym przykładem miasta renesansowego zaprojektowanego w końcu XVI w., które zachowało swoje oryginalne rozplanowanie, fortyfikacje oraz dużą liczbę ważnych budynków, łączących włoskie i środkowo - europejskie tradycje budowlane.

Strona UNESCO WHC