W okresie od 2. poł. XVIII w. do poł. XX stulecia zespół dworski funkcjonował w otoczeniu geometrycznego założenia ogrodowego o znacznych walorach krajobrazowych i historycznych.

Historia obiektu

Folwark szlachecki funkcjonował w Bachórcu na długo zanim pojawiły się pierwsze wzmianki o siedzibie mieszkalnej, które pochodzą dopiero z 2. poł. XVIII w. Wcześniej najprawdopodobniej nie istniała tu siedziba dworska, gdyż przedstawiciele rodziny Krasickich rezydowali w niedalekim Dubiecku. Pierwsza znana wzmianka na temat folwarku dominialnego pochodzi już z 1484 r., gdy należał on do Andrzeja Kmity. Od 1516 r. klucz dubiecki ze wsią Bachórzec był własnością rodziny Stadnickich, a od 1588 r. stanowił własność kasztelana przemyskiego Stanisława Krasickiego i jego następców. W 1776 r. na terenie kompleksu dworskiego znajdowało się oprócz budynku mieszkalnego zwanego folwarkiem również szereg drewnianych obiektów gospodarczo-inwentarskich, w tym gumno, spichlerz, stodoły, obory i stajnie położone na prawym i lewym brzegu potoku Czernia. Od strony pd. w miejscu starej dąbrowy położone było założenie parkowe, które w 1. poł. XIX w. przybrało charakter ogrodów krajobrazowych. Pod koniec 1. dekady XIX w. Ksawery Franciszek Krasicki wzniósł w pd.-zach. części kompleksu dworskiego nowy murowany, parterowy dwór. Od tego czasu na terenie zespołu dworskiego znajdowały się dwa mieszkalne murowane budynki dworskie, tj. dwór stary i dwór nowy, które w poł. XIX w. należały do Edmunda Krasickiego (1808-1894). Jego syn Ksawery Krasicki dokonał w 1896 r. przebudowy starego budynku dworskiego, podwyższając go o jedną kondygnację, a także zmieniając pierwotny kształt bryły i rzut oparty teraz na literze „U”. W części gospodarczej zespołu dworskiego na przeł. XIX i XX w. stało łącznie 5 budynków drewnianych i 4 murowane, w tym czworak, stajnie, obory, gumna i stodoły. Ostatnim właścicielem majątku z rodziny Krasickich przed jego parcelacją w 1944 r. był Ksawery Krasicki (1874-1950). Po 1945 r. zespół dworski był użytkowany przez różne przedsiębiorstwa państwowe (Zakłady Mięsne w Jarosławiu, Centrala Przemysłu Mięsnego w Rzeszowie, Państwowe Gospodarstwo Tuczenia Zwierząt Chlewnych w Bachórcu, a wreszcie Państwowe Gospodarstwo Rolne). Po transformacji polityczno-ustrojowej z 1989 r. dawny zespół dworski został w 1997 r. sprzedany inwestorowi prywatnemu, który prowadził na jego terenie zakład produkcyjny (tartak). Obydwa budynki dworów pozostawały od lat 90. ubiegłego stulecia nieużytkowane.

Opis obiektu

Zespół dworski o łącznej powierzchni ok. 15 ha usytuowany jest między korytem rzeki San, a drogą wojewódzką nr 884 wiodącą w kierunku Przemyśla na lekkim wzniesieniu w pd.-zach. części wsi. W skład kompleksu dworskiego wchodzą obecnie dwa budynki dworskie, tj. dwór stary i dwór nowy, czworak, ruiny stajni, kamienny most oraz park. Murowane budynki dworów położone są w otoczeniu parku w pd.-zach. części zespołu dworskiego na lewym i prawym brzegu potoku Czernia. Komunikację między nimi umożliwiał zachowany do chwili obecnej jednoprzęsłowy kamienny most usytuowany na osi wjazdu do nowego parterowego dworu z pocz. XIX w. Budynek czworaka usytuowany jest na lewym brzegu wspomnianego wyżej potoku między starym dworem (oficyną) a budynkami gospodarczymi. Relikty zabudowy gospodarczej w postaci ruin stajni zachowane są na lewym brzegu potoku Czernia w pn. części zespołu dworskiego. Od strony pn. założenia dworskiego położona jest reprezentacyjna dębowa aleja dojazdowa, która służyła dogodnej komunikacji między dworem a centrum wsi Bachórzec, a od strony wsch. zachowała się śródpolna aleja wysadzana lipami i kasztanowcami.

Dostępność obiektu. Zabytek dostępny z zewnątrz.

Autor noty: Oprac. dr Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 04.04.2023 r.