Historia obiektu

Park został założony na pocz. XIX w. przez nieznanego planistę, obejmując w terenie około 5 ha powierzchni. Jego pierwotny układ był prawdopodobnie regularny, składający się (przynajmniej w części przypałacowej) z kompozycji alei lipowych i szpalerów grabowych. Przy końcu XIX w. został przez ówczesnych właścicieli - Malczewskich, przeobrażony w stylu angielskim, co widać na planie folwarku Sitno z 1923 roku. Pałac i park łączyły się od zachodu z sadem, ograniczonym aleją lipową wyznaczającą granicę ośrodka dworskiego, natomiast od południa krajobrazowo z łąkami.  Dominującym elementem w krajobrazie był rozległy staw. Na przełomie XIX i XX w. istniały w parku: oranżeria, ogród francuski, pomosty i kładki oaz inne elementy tzw. małej architektury, uwiecznione na fotografiach przypisywanych najprawdopodobniej Zofii Malczewskiej. Na początku lat 20. XX w. zostało wycięte około 1 ha zabytkowej zieleni, zniszczonej w czasie I wojny światowej. Kolejną wycinkę części zieleni przeprowadzono w latach 70. pod budowę szkoły i internatu. Uległy także zniszczeniu obiekty małej architektury parkowej, częściowo w czasie II wojny światowej, większość po 1951 r., gdy w Sitnie przestała funkcjonować Ludowa Szkoła Rolnicza Żeńska, której uczennice opiekowały się parkiem.

Opis obiektu

Park jest usytuowany na terenie płaskim, lekko opadającym do łąk w kierunku południowym, ku dolinie Czarnego Potoku. Zachowana jego powierzchnia wynosi 4,5 ha, w tym wody zajmują 0,6 ha. Obecnie układ kompozycyjny jest zatarty, ale można zauważyć pierwotne ślady układu regularnego, przekomponowane następnie na park krajobrazowy.

Wyróżniają się w obrębie parku dwie części: pierwsza, „przypałacowa”, z zarysowanymi śladami układu regularnego alei lipowych (zachowanych fragmentarycznie) i szpalerów grabowych, oraz druga, „krajobrazowa”, którą stanowi grupa drzew skupionych wokół stawu. Inwentaryzacja parku wykonana w 1976 r. wykazała 312 drzew zaliczonych do 17 gatunków. Najliczniej reprezentowany był jesion wyniosły (100 sztuk), robinia akacjowa (40 sztuk), lipa drobnolistna (35 sztuk), klon pospolity (30 sztuk), kasztanowiec biały (30 sztuk) i brzoza brodawkowata (25 sztuk). Wśród drzew wyróżniono 9 pomników przyrody, z których w 1981 roku, 8 uznano za pomniki przyrody (6 jesionów wyniosłych i 2 lipy drobnolistne). Znajdowało się też sporo krzewów (głównie bzu czarnego i leszczyny) oraz wiele nowych nasadzeń (1 ar jesionu wyniosłego, 100 sztuk amerykańskiej topoli czarnej i 20 sztuk brzozy brodawkowatej). Do rzadszych gatunków zaliczono morwę białą, lipę krymską i lipę długoogonkową27. Z upływem czasu ubywa starodrzewu, bądź to wskutek złego stanu zdrowotnego (m.in. w 2003 r. wycięto 5 spróchniałych drzew, w 2005 r. aż 27 drzew zaatakowanych chorobami), bądź też warunków pogodowych (z powodu wichury m.in. w 1986 r. musiano wyciąć 23 powalone drzewa). Wycinane są również samosiewy (32 drzewa w 1993 r., samosiewy dominowały też w wycince 40 drzew w 2004 r.). W miejsca usuniętych drzew wprowadza się nasadzenia uzupełniające tego samego gatunku. Rekompensują one w ten sposób ubytki i podtrzymują zabytkowy charakter parku.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Dostęp do zabytku bez ograniczeń.

Autor noty: Ewa Prusicka, PT NID w Lublinie, 18-05-2023