Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół klasztorny Benedyktynek - Zabytek.pl

zespół klasztorny Benedyktynek


kościół 1768 - 1777 Przemyśl

Adres
Przemyśl, Plac Konstytucji 3 Maja 8

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Przemyśl, gm. Przemyśl

Zespół jest wartościową pozostałością większego zespołu klasztorno-szkolnego, który został zniszczony w czasie II wojny światowej.

Kościół stanowi przykład XVIII w. realizacji sakralnej o wyposażeniu pochodzącym w większości z uznanego warsztatu Ferdynanda Majerskiego. Całość z racji położenia nad brzegiem Sanu posiada także walory krajobrazowe.

Historia

W 1616 r. powstał kościół p.w. św. Trójcy, do którego w 1629 r. przybyły Siostry Benedyktynki z Jarosławia i założyły przy nim filię opactwa w Jarosławiu. W 2. poł. XVII w. powstał mur obronny otaczający zespół klasztorny. Obecną świątynię wraz z klasztorem wybudowano w 3. ćw. XVIII wieku. Zgromadzenie uniknęło kasaty dzięki założeniu w 1785 r. w budynku klasztornym szkoły żeńskiej. Na jej potrzeby 1863 r. wybudowano osobny budynek szkoły, który już w 1873 r. został nadbudowany do trzech kondygnacji i połączony z budynkiem klasztornym tworząc południowe skrzydło kompleksu. W 1875 nastąpiła kolejna rozbudowa szkoły w kierunku wsch. oraz nadbudowa dotychczas jednopiętrowej pd. części klasztoru. Dwadzieścia lat później szkoła ponownie została rozbudowana w kierunku wsch. Kolejna rozbudowa polegająca na nadbudowie II piętra na pozostałej części klasztoru została wykonana w 1902 r. i przeprowadził ją Stanisław Majerski. Prawdopodobnie jego projektu jest także kruchta dobudowana do kościoła. W tym samym roku po raz kolejny rozbudowano budynek szkoły. Na pocz. XX w. przebudowano także mur obronny. Następna rozbudowa w l. 1912-12 pod kierunkiem inż. Jana Kwapischa. W czasie I wojny światowej część szkolną zajęto na szpital. Szkołę dalej rozbudowano w 1931 r., a prace prowadził Franciszek Górski. W l. 1931-32 wykonano remont elewacji (inż. Stanisław Pollak). W czasie II wojny światowej większość klasztoru i cała szkoła została zajęta przez wojska niemieckie. W wyniku działań zbrojnych 1941 r. kompleks ostrzelany przez wojsko radzieckie. W wyniku ostrzału spłoną dach kościoła, a takzę większa część klasztoru i cała szkoła. W tym samym roku odbudowano dach nad kościołem oraz pn. częścią klasztoru. W l. 1957-59 częściowa odbudowa zach. skrzydła klasztory połączona jednak z częściowym rozebraniem II piętra. Pod k. l. 50. XX w. i w 1962 r. zburzono większość z budynków szkolnych zespołu oraz część klasztoru. Kolejną inwestycją była odbudowa klasztoru do stanu sprzed wojną wykonana w l. 1971-76, a następnie w l. 1978-91 rekonstrukcja muru obronnego.

Opis

Zespół klasztorny złożony jest z kościoła, klasztoru, bramy ze schodami oraz muru obronnego. Położony na lewym brzegu Sanu, w dzielnicy Zasanie, przy historycznie głównym trakcie wychodzącym z Przemyśla na północ oraz głównej przeprawie mostowej miasta. Zespół zajmuje kwartał ograniczony pl. Konstytucji 3 maja, ul. Krasińskiego, Klasztorną, ul. 22 stycznia. Budynki zostały ulokowane w pd. części założenia, a w pn. założono ogród. Kościół i przylegający do niego klasztor znajdują się przy zach. granicy zajmowanego kwartału, na wsch. od nich znajduje się kilka budynków nie wpisanych do rejestru zabytków, m.in. dom rekolekcyjny. Kościół nieorientowany, założony na osi zbliżonej do pn.-pd. Na osi kościoła, od pd. przylega do świątyni zach. skrzydło klasztoru. Zespół został otoczony od zach. i pn.-wsch. murem obronnym, a od pd.-wsch. współczesnym murowanym ogrodzeniem. W zach. narożniku muru ulokowano bramkę.

Kościół powstał w stylistyce barokowej. Jednonawowy, o węższym prostokątnym prezbiterium flankowanym przez zakrystię i kaplicę. Do zakrystii powadzi wydzielony korytarz. Wejście do kościoła od zach., umiejscowione na osi pd. przęsła nawy. Świątynia ma skromnie ukształtowaną bryłę. Równej wysokości nawę i prezbiterium przekrywają zróżnicowane trójspadowe dachy. Nad prezbiterium umieszczono sygnaturkę. Niższe od nich są: dwukondygnacyjna zakrystia (dach trójspadowy), korytarz (dach pulpitowy) oraz kaplica (dach trójspadowy). Do pd. części korytarza przybudowany niewielki przedsionek przekryty dachem dwuspadowym. Oprócz wspomnianego przedsionka kościół skromnie dekorowany gzymsami, pilastrami czy belkowaniem (zakrystia i kaplica). Ściany wnętrza nawy i wydzielonego wydatnym łukiem tęczowym prezbiterium dzielone zdwojonymi pilastrami, dźwigającymi wydatne belkowanie. W ścianach bocznych arkadowe wnęki mieszczące ołtarze i wejście. W ścianie pd. wejście do klasztoru, a nad nim oraz w ścianie szczytowej szeregi półkoliście zakończonych okien otwartych do wnętrz klasztornych. Nad zakrystią usytuowana loża. Nawa sklepiona kolebką z lunetami, prezbiterium na gurtach, w kaplicy tzw. kopuła na kwadracie. Wnętrze zdobi późnobarokowa polichromia przypisywana Stanisławowi Stroińskiemu. Na wystrój kościoła zakłada się komplet neobarokowych ołtarzy (XIX/XX w.) wykonanych przez warsztat Ferdynanda Majerskiego.

Klasztor jest obiektem o neobarokowych charakterze elewacji. Budynek w wyniku kolejnych inwestycji ma nieregularny plan. Zapewne najstarsza część -przykościelna jest założona na planie zbliżonym do kwadratu. Do niej przybudowano część od zachodu, a następnie prawie prostopadłe skrzydło pd. rozszerzone o kolejną, nieregularną część klasztoru. Do tej ostatniej od wsch. przylega budynek bramny. Skrzydło i cz. pd. klasztoru charakteryzuje układ trójtraktowy, z centralnym korytarzem. Klasztor jest masywną budowlą o horyzontalnym charakterze, o trzech nadziemnych kondygnacjach, którą przekryto wielopołaciowym dachem. Elewacja tylna (wsch.) pozbawiona dekoracji. Pozostałe obwiedzione gzymsami międzykondygnacyjnymi i koronującym. Otwory okienne obwiedzione zostały dekoracyjnymi obramieniami o formie najprostszej w kondygnacji przyziemia, a w wyższych coraz bardziej rozbudowywane. W na parterze, w części przylegającej do kościoła ulokowano dwuprzęsłową kaplicę skomunikowaną z nawą. W tej części klasztoru zachowane sklepienia kolebkowe, krzyżowe. W niej także, na wyższych kondygnacjach chóry zakonne z oknami otwartymi na kościół.

Mur obronny został założony na nieregularnym planie. W środkowej części pn.-zach. odcinka wybudowano zatokę mieszczącą bramę wjazdową. W narożniku zatoki usytuowano, zachowaną fragmentarycznie, niewielką, kamienną, basztę. Podobna zlokalizowana w pn. narożniku. Natomiast w narożniku zach., aby zapewnić komunikację z placem wybudowano niewielką bramkę założoną na łuku, zwieńczoną trójkątnym szczytem. Od bramki na poziom terenu wokół klasztoru prowadzą schody.

Mur powstał z cegły, z wykorzystaniem kamieni. Od strony zach., ze względu na podwyższenie poziomu pl. Konstytucji, mur pełni funkcję oporową. W pn. części odcinka pn.-zach. i pn.-wsch. zachowały się otwory strzelnicze. Zachodni odcinek muru od wewnątrz dzielony arkadami zakończonymi łukami odcinkowymi.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz. Ewentualna możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 26-09-2015 r.