Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz komunalny - Zabytek.pl

cmentarz komunalny


cmentarz rzymskokatolicki 2. poł. XIX w. Przemyśl

Adres
Przemyśl

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Przemyśl, gm. Przemyśl

Cmentarz główny w Przemyślu jest największą historyczną nekropolią na terenie województwa.

Charakteryzuje go bardzo duży zasób zabytkowych nagrobków, często o wybitych walorach artystycznych, pochodzących z czołowych warsztatów Galicji XIX i pocz. XX wieku. Znajdujemy na nim dzieła warsztatów lwowskich, krakowskich czy przemyskich (Ferdynanda Majerskiego). Położenie na stoku wzgórza oraz zadrzewienie podnoszą jego wartości krajobrazowe.

Historia

Obecny cmentarz główny jest kolejną nekropolią Przemyśla. Wcześniejsza znajdowała się bliżej centrum (w miejscu dzisiejszego Sądu okręgowego przy ul. Konarskiego). Po 1852 r. (mapa katastralna), a przed 1859 r. kiedy to została ufundowana kaplica na cmentarzu, została założona nowa nekropolia. Została ona zlokalizowana poza miastem, po zach. stronie drogi prowadzącej do Dobromila. Następnie w 1883 r. została poszerzona w kierunku zachodnim. Następne powiększenie nekropolii nastąpiło kolejno w 1894, 1911 i 1925 roku. W 1909 r. ukończono budowę frontowej części muru ogrodzeniowego - od ob. ul. Słowackiego (wg projektu Jana Łempickiego), kolejne odcinki muru powstały w 1920 r. (odcinek pn. z bramą boczną i zach.). W 1993 r. przeprowadzono remont generalny kaplicy (m.in. wymiana pokrycia i więźby dachowej, stolarki okiennej i drzwiowej).

Opis

Cmentarz położony w pd. części Przemyśla, po zach. stronie ul. Słowackiego. Od pn. i zach. ograniczony ul. Przemysława, a częściowo od pd. i wsch. cmentarzem żydowskim. Założony na stoku opadającym w kierunku wschodnim. Część wpisana do rejestru ma ok. 9 h powierzchni. Najstarszy obszar nekropolii usytuowany jest od strony ul. Słowackiego. Oś kompozycyjną wyznacza centralna aleja znajdująca się na przedłużeniu głównej bramy. Na jej osi usytuowano kaplicę, przed którą główna aleja krzyżuje się z bocznymi tworząc niewielki plac. Jest to najbardziej reprezentatywne miejsce cmentarza, a wokół niego znajdują się jedne z najbardziej wartościowych nagrobków. Główna aleja jest szkieletem, na którym oparto szachownicowy układ przemyskiej nekropolii, na zach. o kaplicy wzbogacony o kolejne aleje boczne. Powstały w ten sposób układ przestrzenny dzielił pn. część cmentarza na 10 dużych kwater, które następnie dzieliły się na mniejsze wydzielone drobnymi ścieżkami. Rozwój cmentarza zatrzymał się na ograniczającej cmentarz od zach. ul. Przemysława. Rozrastająca się dalej nekropolia, poszerzyła się w kierunku pd. kontynuując podziały starszej części cmentarza, ale stosując już mniejsze alejki i drobniejsze kwatery. Podział cmentarza został podkreślony nasadzeniami tworzącymi aleje modrzewiowe, kasztanowe, jesionowe.

Przemyską nekropolię charakteryzuje bardzo bogaty zasób zabytkowych nagrobków począwszy od prostych postumentów z krzyżami, obelisków, przez nagrobki z rzeźbą figuralną, do rozbudowanych kapliczek z rzeźbami, czy kubaturowych kaplic grobowych. Jako, że miasto w 2 poł. XIX w. przeżyło gwałtowny rozwój, było siedzibą dużego garnizonu i licznych instytucji, a po za tym było i jest siedzibą dwóch biskupstw, na jego głównym cmentarzu są pochowani zasłużeniu obywatele - biskupi, kadra żołnierska i urzędnicza, architekci i inni. Sprzyjało to powstawaniu wysokiej klasy artystycznej dzieł sztuki sepulkralnej. Obserwujemy, na nim przekrój najważniejszych zakładów kamieniarskich Galicji, a w szczególności wyjątkowo prężnego warsztatu miejscowego rzeźbiarza Ferdynanda Majerskiego. Możemy podziwiać dzieła lwowskich artystów: Johanna Schimsera, jego syna Leopolda oraz wnuka Juliana Markowskiego, a także Pawła Eutelego, Ludwika Tyrowicza, Aleksandra Króla, Henryka Periera. Z krakowskich dzieł znajdujemy pojedyncze nagrobki sygnowane przez Edwarda Stehlika, Trembeckich czy Fabiana Hochstima. Artystycznie wyróżniają się także przykłady importów wiedeńskich sygnowanych „W. Potz Wien XI” (firma działająca dzień dzisiejszy), „Millin u. Becher Wien” czy „Kinterleitner. Wien”. Wśród typowego dla sztuki sepulkralnej kamienia, pojawiają się nieliczne pomniki żeliwne - zwraca uwagę poziomem artystycznym nagrobek ks. Fr. Faygla (wyk. 1839) pokryty płaskorzeźbami i inskrypcjami.

Ogrodzenie. Frontowa część cmentarza została ogrodzona wysokim, neogotyckim murem wykonanym z żółtej cegły, o kamiennym cokole i dekorowanym płycinami zwieńczonymi w formą fryzu ząbkowego. Wejście zaakcentowano dużych rozmiarów, trój przelotową bramą, której centralna część jest wieńczona wyniosłą wimpergą. Od strony pn. znajduje się brama boczna, gdzie jej główna część flankowana jest przez parę architektonicznych bramek, którym towarzyszą krótkie odcinki muru dekorowanego półkolistymi płycinami. Fragment muru od strony zach. - to skromny w formie mur betonowy, dzielony słupami na przęsła.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 11-09-2015 r.

Rodzaj: cmentarz rzymskokatolicki

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_CM.4300, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_CM.58024