XIX w., której cerkiew charakteryzuje się niewielkim rozmiarem, ale monumentalnym wyrazie. We wnętrzu znajduje się, niemal kompletne wyposażenie autorstwa m.in. Ferdynanda Majerskiego.

Historia

Cerkiew powstała na przedmieściu Przemyśla zwanym Błonie. Prawosławna parafia w tym miejscu istniała już w 1640 r. i wtedy też została wybudowana pierwsza (?) świątynia. Od 1683 r. parafia przystąpiła do Unii i do końca II wojny światowej była parafią greckokatolicką. W 1786 r. została włączona do parafii katedralnej, i zaczęła pełnić funkcję cerkwi filialnej. W l. 1863-66 wybudowano obecną świątynię, a starszą drewnianą rozebrano w 1871 roku. Prace murarskie prowadził Jan Serednicki, ciesielskie Johann Zumpf, stolarskie Antoni Osiński. Towarzysząca cerkwi dzwonnica została wzniesiona w 1878 roku. W l. 1910-13 przeprowadzono gruntowny remont cerkwi. W 1946 r. zespół zamknięty przez ówczesne władze. Cerkiew użytkowana jako kościół rzym.-kat. ale ponownie zamknięta w 1956 roku. Po 1967 r., a do 1985 r. cerkiew i dzwonnica służyły jako magazyn dla Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej. W 1985 r. zespół został przekazany Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu. Remontowany w 1988 r. - nowe tynki, na kopułach nowa blacha. Od 1997 r. zespół użytkowany przez Prawosławny Ordynariat Polowy Wojska Polskiego. Kolejny remont cerkwi w 2000 r. - remont elewacji, remont i częściowa wymiana pokrycia W 2009 r. przeszła na własność Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Opis

Zespół cerkiewny został zlokalizowany na przedmieściu Błonie, położonym na zach. od Śródmieścia. Znajduje się on po wschodniej stronie ul. Mariackiej, a na północ od linii kolejowej. Oba budynki stoją na jednej czworobocznej działce, która krótszym bokiem przylega do ulicy. Działka ogrodzona. Cerkiew orientowana, z lekkim odchyleniem na południowy-wschód, założona w głębi działki, przy jej północnej granicy. Na przedpolu cerkwi prowadzący do niej chodnik oraz usytuowany obok parking. Dzwonnica została wybudowana na wsch. od świątyni, w północno-wschodnim narożniku działki.

Cerkiew powstała w tzw. "ukraińskim stylu cerkiewnym" (KZSP). Świątynia o kwadratowej nawie, i węższych od niej: prezbiterium zakończonym trójbocznie, prostokątnym babińcu. Od północy do prezbiterium dostawiona prostokątna zakrystia. Bryła cerkwi składa się z trzech addycyjnych części o wertykalnym charakterze, centralnej mieszczącej nawę oraz podobnie rozwiązanych i tej samej wysokości brył babińca i prezbiterium. Ściany przyziemia tych trzech części są tych tej samej wysokości, różnicuje je partia ośmiobocznego tamburu. Nad nawą jest on prawie dwa razy wyższy i przekryty dużych rozmiarów cebulastym hełmem zakończonym ażurową latarnią także z cebulastym hełmem. Tambury dwóch pozostałych części są niższe, przekryte niższymi hełmami bez latarni. Niska zakrystia została przekryta dachem trójpołaciowym. Cerkiew wymurowano z cegły i otynkowano od zewnątrz i od wewnątrz. Jej elewacje ozdobione są skromną dekoracją ramową i wydatnymi gzymsami podokapowymi. Na ścianach babińca, nawy i prezbiterium półkoliście zakończone blendy okienne. Podobny kształt mają duże okna w tamburach. Półkoliście zakończony jest również otwór drzwiowy elewacji frontowej, którego łuk w profilowanej opasce z kluczem. Nad otworem trójkątny naczółek. Nawa cerkwi przekryta ośmioboczną kopułą z gurtami, na trompach i wysokim tamburze wydzielonym belkowaniem. Otwarta na prezbiterium i babiniec niskimi, szerokimi arkadami. Oba pomieszczenia zwieńczone gzymsami i przekryte stropami płaskimi. W zachodniej części babińca przeszklony przedsionek pełniący jednocześnie funkcję chóru. W latach 1866-70 wykonano wyposażenie cerkwi, na które składają się: ikonostas (brak części oryginalnych ikon), dwa ołtarze boczne, ołtarz i tabernakulum z architektoniczną oprawą w prezbiterium. Jest ono dziełem dwóch przemyskich rzeźbiarzy Antoniego Osińskiego i Ferdynanda Majerskiego. Część ikon i obraz św. Trójcy wykonał malarz Anton Jabłonowski.

Dzwonnica wieżowa, na planie kwadratu, o niewysokiej, dwukondygnacyjnej bryle. Przekryta dachem namiotowym o wypukłych połaciach, zwieńczonym kulą z krzyżem. Dzwonnica murowana z cegły i obustronnie otynkowana. Elewacje o dekoracji ramowej zwieńczone gzymsem podokapowym. Elewacja frontowa (zach.) z otworem drzwiowym. W drugiej kondygnacji półkoliście zakończone otwory okienne, nad którymi niewielkie okulusy. We wnętrzu drewniany strop nad przyziemiem, w górnej części otwarta więźba dachowa.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz. Ewentualna możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Beata Kuman, 12.12.2014 r.