kurhan, st. 22 - Zabytek.pl
Adres
Nedeżów
Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. tomaszowski, gm. Jarczów
Stanowi cenne źródło do poznania obrządku pogrzebowego kultury ceramiki sznurowej z epoki neolitu.
Usytuowanie i opis
Kurhan jest położony w południowej części wsi, ok. 1 km na południe w linii prostej od jej zwartej zabudowy, ok. 350 m na zachód od szosy łączącej Nedeżów z Wereszczycą, na zachodnim skraju lasu o lokalnej nazwie Pierwszy Las. Znajduje się na kulminacji garbu terenowegoa położonego na krawędzi doliny.
Wysokość wzgledna kurhanu wynosi obecnie w jego centralnej części (zachowanej jako nieużytek) ok. 1,50 m, w pozostałej (silnie zniwelowanej na skutek orki) ok. 0,50 m. Średnica kurhanu wynosi ok. 30 m. Zabytek znajduje się na polu ornym, na którym prowadzone są intensywne prace polowe. W centralnej części kurhanu, wyłączonej z upraw rolnych, postawiony jest punkt wysokościowy. Kopiec posiada ciemne zabarwienie nasypu, wyraźnie odcinające się od jaśniejszego zabarwienia pól. Na jego powierzchni nie występują zabytki ruchome.
Historia
Cmentarzysko kurhanowe składające się z dwóch kopców, w tym interesujący nas zachowany kurhan nr 1, zostało odkryte w 1989 roku przez Wiesława Komana w trakcie badań powierzchniowych, prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski. Wówczas stan zachowania kurhanu nr 1 był dobry – jego wysokość względna wynosiła 1,50 m, a średnica u podstawy około 30 m. Kurhan nr 2 był już bardzo zniszczony, miał rozorany nasyp, jego wysokość względna wynosiła ok. 0,20 m i średnica ok. 20 m. Badacz wstępnie określił chronologię obu kopców na neolityczną kulturę ceramiki sznurowej. W 1991 r. kurhan nr 1 został wpisany do rejestru zabytków. Od tego czasu nasyp kopca uległ stopniowej niwelacji przez intensywną orkę prowadzoną wzdłuż stoków garbu terenowego. Zachowała się tylko część centralna, w której ustawiono punkt wysokościowy.
Stan i wyniki badań
Kurhan nr 1 nie był badany wykopaliskowo.
Kurhan nr 2, położony około 30 m na południowy zachód od kurhanu nr 1, został w 1993 roku całkowicie przebadany. Prace wykopaliskowe na stanowisku prowadziła Jolanta Bagińska. W trakcie badań kurahnu, wyrażnie rysującego się ciemniejszym zabarwieniem ziemi w stosunku do pozostałej części pola, zarejestrowano pod jego nasypem dwa groby szkieletowe i dwa obiekty. Pierwszy grób o wym. 2,4 x 1,4 m zawierał pochówek szkieletowy, gdzie zmarły ułożony był w pozycji skurczonej na prawym boku na osi wschód-zachód. W skład wyposażenia grobu wchodziły: niezdobiona amfora z dwoma uszkami, fragment doniczkowatego pucharka zdobionego ornamentem jodełkowym, dwie siekiery krzemienne (w tym jedna z krzemienia świeciechowskiego) oraz drobne narzędzia z krzemienia wołyńskiego (wiórowiec, drapacz, 3 odłupki). Drugi grób, o wymiarach 2,2 x 1,1 m, znajdował się dokładnie pod komorą grobową pierwszego pochówku. Miał słabo zachowany szkielet, również ułożony na osi wschód-zachód, ale skromniej wyposażony: w siekierkę z krzemienia wołyńskiego i retuszowany wiór. Dwa obiekty znajdowały się w w południowo- zachodniej części nasypu. Pierwszy był pozostałością ogniska o owalnym zarysie i wymiarach 1,2 x 0,7 m ze śladami węgielków drzewnych. Drugi obiekt miał zarys czworoboku o wymiarach 1,2 x 0,8 m. Oba obiekty nie posiadały zabytków ruchomych. Kurhan był otoczony jamą przykurhanową (glinianką) o szerokości 2-5 m, która zachowała się w partii spągu. Jej położenie wyznaczało pierwotny maksymalny zasięg nasypu kurhanu, który wynosił około 10 m.
Zabytek dostępny.
Oprac. Ewa Prusicka, OT NID Lublin, 03-06-2020 r.
Rodzaj: stanowisko sepulkralne
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1718, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2246301