W skład zespołu wchodzą okazałe budynki dydaktyczne, mieszkalne i gospodarcze, które wraz z założeniem klasztornym i ogrodem tworzą wspólną kompozycję o ciekawych walorach architektoniczno-przestrzennych, wyraźnie dominującą w miejscowym krajobrazie.

Historia

Zespół szkolny prowadzony przez mniszki prawosławne powstał przy d. klasztorze Paulinów, po którego kasacie kościół przebudowano na cerkiew (por. Zespół klasztorny Paulinów). W 1884  cerkiew i klasztor przekazano mniszkom prawosławnym. Założycielką monasteru Narodzenia Matki Bożej w Leśnej była ihumenia Katarzyna Jefimowska. Zgromadzenie realizowało model czynnego życia zakonnego – mniszki prowadziły seminarium nauczycielskie, szkołę rolniczą, sierociniec, szpital. Przy prawosławnym sanktuarium i monasterze w Leśnej powstał znaczący ośrodek gospodarczy i oświatowy. Obok rozbudowanego klasztoru wzniesiono kompleks szkolny składający się z kilku okazałych obiektów dydaktycznych i mieszkalnych oraz szeregu budynków gospodarczych: po 1890 wzniesiono szkołę, w 1900 r. tzw. szkołę ćwiczeń, ok. 1901 internat „duży” i internat „mały”, w k. XIX w. zbudowano drewniany dom „ksieni” (ihumenii Katarzyny) i budynek elektrowni, przebudowany w l. 70. XX w (pierwotnie kuźnia, magazyn i elektrownia). Przy klasztorze i zespole szkolnym znajdował się ogród spacerowy i botaniczny, w którym uprawiano zioła na potrzeby miejscowego szpitala i apteki. W 1915 r. mniszki zostały ewakuowane w głąb Rosji. W budynkach zespołu szkolnego umieszczono Państwowe Seminarium Nauczycielskie, a po II wojnie światowej Liceum Pedagogiczne, a następnie Zespół Szkół Rolniczych; internaty nadal pełniły swoją pierwotną funkcję. Obecnie większość budynków (poza szkołą) jest nieużytkowana.

Opis

Elektrownia. Położona na pn. krańcu zespół, w zakolu kanału. Wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta, z niewielkim ryzalitem od pn.-zach. Parterowa, nakryta dachem dwuspadowym pod blachą. Murowana z cegły, nieotynkowana. Elewacje i szczyty zakończone szerokim, uskokowym gzymsem i fryzem kostkowym. Otwory okienne prostokątne o zróżnicowanej wielkości, zamknięte odcinkowo. W części zach. (d. kuźnia) otwór wejściowy w formie szerokiej arkady; w elewacji zach. ślady po zamurowanych podobnych otworach. Przed elewacją zach. ujęcie wody (studnia) w formie neorenesansowej aediculi.

Zabytek dostępny z zewnątrz

opr. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 27-04-2018 r.