Poznaj lokalne zabytki

Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Wyszukaj w
Lokalizacja
Rodzaj obiektu
Kategoria dokumentu
Stanowisko archeologiczne
Wyszukaj
Kultura archeologiczna
Chronologia
Stanowisko archeologiczne
Czas powstania obiektu
Od
Do
Styl architektoniczny
Kategoria obiektu
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Architektura drewniana na Żuławach - Zabytek.pl

Dodaj do ulubionych drukuj
Udostępnij

Wycieczka użytkownika Filip

Architektura drewniana na Żuławach

19

jeden dzień

pomorskie, warmińsko-mazurskie

Na Żuławach pozbawionych obszarów leśnych, od początku kolonizacji tych terenów, w budownictwie dominował materiał drewniany. Mieszkańcy Żuław traktując drewno jako budulec luksusowy, lecz niezbędny na tym terenie ze względu na wyjątkowe właściwości regulacji higroskopijności, wytworzyli wysoką kulturę rzemiosła ciesielskiego. Natomiast zasobność gospodarzy żuławskich pozwoliła na stworzenie wyrafinowanego i świadomego stylu architektonicznego.
Prezentowana trasa wycieczki obejmuje zabytki na terenie gmin Markusy, Gronowo Elbląskie, Stare Pole, czyli tereny skupione na wschód od Nogatu. Region ten, w przeciwieństwie do innych obszarów Żuław zeszpeconych komasacją terenów uprawnych lub farmami wiatrowymi, zachował niemal nienaruszone układy kanałów, rowów i nasadzeń drzew, krzewów, a nawet ogrodów kwiatowych. Dlatego właśnie ten region prezentuję pełnię doznań estetycznych i świadectw historycznych.

1
Zdjęcie obiektu budynek mieszkalno-gospodarczy

Kępniewo

budynek mieszkalno-gospodarczy

30 minut

Niezmiernie ciekawy przykład architektury drewnianej zachowującej elementy konstrukcji ciesielskich spotykanych w XVI i XVII wieku. Mimo przebudowy ganku i facjaty na przełomie XIX i XX w. budynek zachował swą pierwotną bryłę, konstrukcję więźby, układ pomieszczeń oraz stolarkę drzwiową. Charakterystyczna jest orientacja budynku: wejście frontowe skierowane jest ku kanałowi Modremu, czyli jedynemu do XVIII w. szlakowi komunikacyjnemu. Obecna droga brukowa prowadząca z Kępniewa do Rachowa, którą dojeżdża się do zabytku powstała dopiero w XIX wieku.
2
Zdjęcie obiektu ogrody ozdobno-użytkowe

Kępniewo

ogrody ozdobno-użytkowe

30 minut

Wyjątkowo dobrze zachowane sady północny i południowy ze starodrzewem owocowym: ananasem berżenickim, gruszką klapsą, papierówką, a także XIX-wieczne szczepy czerwonej porzeczki.
3
Zdjęcie obiektu budynek gospodarczy

Kępniewo

budynek gospodarczy

15 minut

Jest to budynek powstały na przełomie XIX i XX wieku, zbudowany prawdopodobnie przez niemieckich następców pierwotnych kolonizatorów holenderskich. Murowany korpus ceglany na płytkim fundamencie ukazuje jak obce i niezrozumiałe były dla niemieckich przesiedleńców warunki żuławskie. Więźba drewniana zabytku pochodzi z kilku starszych zabytków drewnianych - ozdobne oryginalne detale zachowane na elementach drewnianych kontrastują z ubóstwem i niechlujnością konstrukcji wtórnej.

Czas dojazdu do następnego obiektu

4 min.

4

Kępniewo

dom podcieniowy

30 minut

Interesujący przykład recepcji konstrukcji podcieniowej znanej w całej północnej Europie i zaadaptowania do stylu żuławskiego. Zasługują na uwagę dekoracyjne opracowania kolumn, pilastrów, opasek okiennych, szczytów budynku. Wszystkie elementy są spójne stylistycznie i nawiązują do baroku klasycyzującego: spływy wolutowe łączone są z jońskimi lub toskańskimi elementami.

Czas dojazdu do następnego obiektu

1 min.

5
Zdjęcie obiektu dom

Brudzędy

dom

30 minut

Ciekawy przykład zasobnego gospodarstwa olenderskiego utrzymanego w "stylu laubzekinowym". Po domach podcieniowych powstających do połowy XIX wieku zabudowa wzdłużna z bogatymi w dekoracjami laubzekinowymi stała się charakterystyczną budowlą żuławską. Tak jak styl domów podcieniowych wydaje się być naśladownictwem szlacheckich rezydencji wiejskich tak "styl laubzekinowy" wzoruje się na animalistyczno-floralnych motywach dekoracyjnych pogańskiej Skandynawii.

6
Zdjęcie obiektu zagroda holenderska nr 4

Brudzędy

zagroda holenderska nr 4

15 minut

Zagroda holenderska w Brudzędach obejmuje dom mieszkalny z ruiną obory w zabudowie wzdłużnej, stodołę-spichlerz oraz murowany lamus - letnią kuchnię. Poza ciekawym założeniem warto odnotować, że zabytek ten od 2002 roku służył do badań zgłębiających tradycyjne technologie budowlane, które pozwoliły na przeprowadzenie wielu eksperymentów oraz przeszkolenie kilkunastu grup rzemieślników pracujących obecnie przy konserwacji zabytków żuławskich. Badania tu prowadzone pozwoliły na utworzenie Funduszu Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej.

7
Zdjęcie obiektu stodoła-spichlerz

Brudzędy

stodoła-spichlerz

15 minut

Jedna z największych zachowanych stodół na Żuławach. Stosowane dekoracje w opaskach okiennych oraz w detalach architektury świadczą o wysokiej kulturze estetycznej mieszkańców tego regionu.
8
Zdjęcie obiektu budynek gospodarczy

Brudzędy

budynek gospodarczy

15 minut

Ten stylistycznie spójny z całym założeniem budynek gospodarczy powstał zapewne na początku XX wieku i pełnił funkcję lamusa lub letniej kuchni. Oddzielne pomieszczenia z kanałami odpływowymi służyły być może do produkcji sera, obróbki mięsa, suszenia ziół, przechowywania warzyw.

Czas dojazdu do następnego obiektu

6 min.

9
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Zwierzno

dom podcieniowy

15 minut

Przykład tradycyjnej zabudowy podcieniowej. Zabytek zwrócony jest tylnią ściany do aktualnej drogi, a podcieniem w stronę kanału, czyli pierwotnego szlaku komunikacyjnego.
10
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Zwierzno

dom podcieniowy

15 minut

Bardzo rzadko spotykany dom z podcieniem dźwiganym przez "pękate" kolumny jońskie. Obecnie podcień wtórnie jest zabudowany tworząc przeszkloną werandę.

Czas dojazdu do następnego obiektu

5 min.

11
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Stalewo

dom podcieniowy

30 minut

Jeden z największych domów podcieniowych na Żuławach. Czasem pochodzenia, rodzajami użytych łączeń ciesielskich nawiązuje do pobliskiego domu w Złotowie. Podobnie jak w Złotowie korpus wymurowany jest z dużej cegły suszonej, natomiast drewniana pozostaje więźba i konstrukcje ryglowe szczytów i podcienia.

Czas dojazdu do następnego obiektu

17 min.

12

Markusy

dom podcieniowy

30 minut

Przykład skromnego domu podcieniowego w zabudowie wzdłużnej o ciekawej współczesnej kolorystyce. Kolejny obiekt na tym terenie z zachowanym cennym krajobrazem historycznym, które pozwala na właściwy odbiór estetyczny zabytku.

Czas dojazdu do następnego obiektu

18 min.

13
Zdjęcie obiektu karczma, ob. dom mieszkalny

Jegłownik

karczma, ob. dom mieszkalny

30 minut

Bardzo rzadko spotykany XVIII-wieczny przykład wzdłużnej zabudowy olenderskiej. Budynek posiadał przystawioną część gospodarczą od północnego szczytu prawdopodobnie jeszcze do końca XIX wieku, czyli do kolejnej przebudowy i zmiany funkcji domu mieszkalnego na karczmę. Ostatnio prowadzone prace pozwoliły odkryć końcówki ozdobnych kroksztynów belek stropowych świadczące o tym, że do frontu budynku dostawiony był podcień, asymetrycznie do osi.

Czas dojazdu do następnego obiektu

11 min.

14
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Złotowo

dom podcieniowy

30 minut

Podobnie jak dom podcieniowy w Stalewie jest to zabytek z murowanym korpusem. Masa bryły jak i wielkości pomieszczeń, wysoka jakość stolarki okiennej i drzwiowej stanowią o reprezentacyjnym charakterze tego zabytku. W 2014 roku pożar strawił konstrukcję więźby i podcienia. Szczęśliwie w ostatnich latach prowadzony remont, dzięki wsparciu MKiDN, zdołał przywrócić zabytkowi dawną świetność, a przede wszystkim pozwolił na kompleksowe badania oryginalnych materiałów budowlanych. Dzięki odkrywkom ścian udało się ustalić, że pierwotną warstwą na murach był czerwony tynk barwiony w masie. Mimo pożaru, poza korpusem i stropem, udało się zachować bogato zdobione dębowe drzwi intarsjowane, wyposażenie wnętrza oraz część dębowych okien z dekoracyjnymi mosiężnymi okuciami.

Czas dojazdu do następnego obiektu

7 min.

15
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Klecie

dom podcieniowy

30 minut

Jeden z najstarszych domów podcieniowych. O jego unikatowości świadczy podcień sytuowany od szczytu budynku oraz bogato rozbudowana konstrukcja ryglowa.

Czas dojazdu do następnego obiektu

18 min.

16
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Różany

dom podcieniowy

15 minut

Skromny dom podcieniowy w zabudowie wzdłużnej. Szczególnie ciekawe jest sytuowanie zabytku przy wale kanału, zachowany sad oraz konstrukcja ryglowa części gospodarczej.

Czas dojazdu do następnego obiektu

11 min.

17
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Krzewsk

dom podcieniowy

15 minut

Nietypowy przykład podcienia od szczytu części gospodarczej. Niestety zabytek pozbawiony jest walorów krajobrazu historycznego.

Czas dojazdu do następnego obiektu

13 min.

18
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Rozgart

dom podcieniowy

15 minut

Jeden z dwóch zachowanych we wsi domów podcieniowych. Przykład tradycyjnej na Żuławach konstrukcji ryglowej.
19
Zdjęcie obiektu dom podcieniowy

Rozgart

dom podcieniowy

15 minut

Skromny podcień szczytowy tego zabytku pozwala na ogląd niegdyś potocznych, a obecnie niezmiernie rzadkich, prostych budynków, których konstrukcja zawsze opierała się na tych samych zasadach: korpus drewniany z wysoką, masywną więźbą oraz ganek lub podcień akcentujący główne wejście.
Wydrukuj stronę wycieczki

Widzisz błędy lub nieprawidłowości? Zgłoś naruszenie zasad.