willa Pod Bogurodzicą - Zabytek.pl
Adres
Szczawnica, Plac Dietla 5
Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. nowotarski, gm. Szczawnica - miasto
Związana jest z uzdrowiskiem w Szczawnicy. Stanowi element zabudowy starego uzdrowiska przy pl. Dietla.
Historia
Pierwsze informacje o leczniczych własnościach szczawnickich źródeł pochodzą z początku XIX w. W 1810 r. dokonano pierwszej wstępnej analizy wody szczawnickiej. Willa „Pod Bogarodzicą” (zwana też Stare Łazienki lub restauracja „Zdrojowa”) została wybudowana w 1853 r. jako pensjonat będący własnością Józefa Szalay’a. Znajdowało się w niej 5 mieszkań. Poniżej znajdowały się magazyny na wodę zdrojową we flaszkach przeznaczoną na sprzedaż. W 1890 r. część I piętra budynku została zaadaptowana na Zakład Inhalacyjny, prowadzony przez dra Michała Janochę z Rzeszowa. Placówka mieściła: wziewalnię powietrza nasyconego wyziewami balsamicznymi z igieł świerkowych, wdychanie wody zgęszczonej miejscowej oraz leków rozpylanych za pomocą właściwych przyrządów w osobnych 12 gabinetach. W 1922 r. Adam Stadnicki, który był właścicielem budynku jako części zakupionego w 1909 r. tzw. Górnego Zakładu, zlecił wybudowanie w podziemiach willi elektrowni parowej, zasilającej w prąd budynki przy placu Dietla oraz Dworzec Gościnny, a sam plac Dietla rozświetliły latarnie. Na wyższych piętrach uruchomiono Zakład Hydropatyczny. Od końca lat 20. XX w. dom nazywany był „Łazienkami” ze względu na to, że urządzono w nim łazienki, w których oferowano kuracjuszom kąpiele mineralne ze źródła „Jan”, wzbogacane dodatkami soli i wyciągami z igliwia. Zmieniono oficjalną nazwę na Zakład Zdrojowo-Kąpielowy. W l. 1936-1952 mieszkał w willi Artur Werner, kierownik zakładu. Zakład wodoleczniczy działał „Pod Bogarodzicą” do 1975 r. W salach na I piętrze uruchomiono restaurację „Zdrojową”. Na poddaszu znajdowały się pokoje sanatoryjne. W przyziemiu i piwnicy uruchomiono kawiarnię „Zbójnicką”. W 2000 r. przeprowadzono remont i modernizację obiektu. Obecnie w budynku tym mieszczą się biura Przedsiębiorstwa „Uzdrowisko Szczawnica”. Po wybudowaniu, w znajdującej się centralnie na frontowej ścianie pierwszego piętra wnęce umieszczono figurę Bożej Rodzicielki. Po jednym z remontów wnęka z figurą została przesunięta ku południowemu narożnikowi, a po kolejnym remoncie figura i wnęka zostały usunięte.
Opis
Willa usytuowana jest w północnej pierzei pl. Dietla, na stoku. Stanowi eksponowane zamknięcie placu. Wybudowana została w stylu alpejskim. Willa założona na rzucie prostokąta, piętrowa, posadowiona na wysokim podmurowaniu wyrównawczym. Wewnątrz układ pomieszczeń dwutraktowy, z między traktowym korytarzem. Nakryta jest dachem dwuspadowym z silnie wysuniętymi okapami. Willa murowano-drewniana, na piętrze konstrukcji zrębowej, oszalowana, wzmocniona lisicami. Dach kryty blachą. W partii parteru budynek otacza oszklona weranda nakryta tarasem dostępnym z piętra. Balustrada werandy dekorowana jest wnękami arkadowymi. W szczycie wsch. loggia wgłębna z balkonem o drewnianej, ażurowej balustradzie. Szczyty dachu deskowane, z ozdobną koronką.
Obiekt dostępny z zewnątrz.
Oprac. Olga Dyba, NID OT w Krakowie, 10.06.2015r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.
Rodzaj: willa
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.187148, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.384763