Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

relikty zabudowy miejskiej - Zabytek.pl

relikty zabudowy miejskiej


układ przestrzenny XIV - XVI Olkusz

Adres
Olkusz

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. olkuski, gm. Olkusz - miasto

Relikty olkuskich murów obronnych i zabudowy miejskiej są cennym średniowiecznym obiektem architektury obronnej i municypalnej w Małopolsce, gdzie (wyjąwszy Kraków) ilość takich wczesnych budowli jest niewielka.

Stanowią ponadto cenny element krajobrazu kulturowego północnej części miasta lokacyjnego i współczesnego Olkusza.

Historia

Olkusz, górnicze miasto związane z eksploatacją kruszców (ołowiu i srebra) było lokowane na prawie niemieckim w II poł. XIII w., być może przez Bolesława Wstydliwego lub Wacława II. Przejęło nazwę i funkcję wczesnośredniowiecznej osady zwanej od tego czasu Starym Olkuszem, położonej na zach. od obecnego miasta. Regularny układ urbanistyczny w XIV w. otoczony został murami obronnymi, zbudowano na rynku ratusz, sukcesywnie powstawały murowane kamienice. Ok. poł. XVI w. nastąpił ponowny rozwój miasta.

Badania archeologiczne prowadzone w rejonie ulic: Górniczej i Bożniczej od końca 2010 r. i w roku 2011 odsłoniły mury z kilku faz budowy: w tym najstarszego muru obronnego datowanego na przełom XIII i XIV w., dobudowanego do muru obronnego w XVI w. budynku, który sklepione piwnice otrzymał nie później niż na początku XVII w. Budowla, ze względu na znaczne rozmiary przekraczające szerokość typowej działki lokacyjnej wskazuje na jej reprezentacyjny charakter. Mogła ona należeć do marszałka wielkiego koronnego Mikołaja Wolskiego (1553-1630). W 1809 r. posiadłość ta, już zrujnowana, była własnością Teresy Wielopolskiej. W XIX w. własność Wielopolskich została rozparcelowana, a na ruinach wcześniejszej zabudowy wzniesiono dom drewniany. W obrębie nowego budynku znalazła się zach. piwnica dawnego domu Wolskiego, do której od zewnątrz przebito wejście w pn. odcinku muru obronnego. Dom ten został wyburzony w okresie międzywojennym. Po 2011 r. na historycznych fundamentach zbudowano dwupiętrową kamienicę.

Opis

Relikty zabudowy znajdują się w północno-wschodniej części miasta lokacyjnego między obecnymi ulicami Górniczą i Bożniczą. Składają się na nie fragmenty najstarszego, dwukrotnie załamanego muru obronnego datowanego na przełom XIII i XIV w. i północno-zachodni narożnik muru wzmocniony basztą o czworokątnym cokole i powstałą równocześnie z murem. W zachodnim odcinku muru zachował się łuk (być może konstrukcyjny) i 2 sklepione piwnice wraz z częścią kondygnacji parteru, budynku dobudowanego do murów w XVI w. Piwnice łączą się ze sobą przez zdwojoną arkadę, wysokość od wykutego w skale dna do strzałki sklepienia wynosi co najmniej 5,65 m. Nad pozostałościami miejskiej zabudowy dawnego Olkusza wznosi się współczesna, prywatna kamienica nazywana „Kamienicą Marszałkowską”. W trakcie jej budowy częściowo zrekonstruowano i wyeksponowano mur obronny, odbudowano narożną basztę. Przy budowie kamienicy wykorzystano piaskowiec parczewski wydobyty w trakcie odgruzowywania piwnic. Piwnice, po przeprowadzonych pracach konserwatorskich, w najbliższej czasowej perspektywie przeznaczone zostaną na taki rodzaj działalności, który zapewni swobodny do nich dostęp zainteresowanym.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie, 06.05.2015 r.