Historia

Pierwszą drewnianą kaplicę pod wezwaniem świętego Antoniego zbudowano w Łagiewnikach w roku 1676. Tę datę należy uważać za początek bytności Franciszkanów w tym miejscu. W 1683 r. wybudowano w Łagiewnikach drewniany kościół i klasztor. Kościół poświęcono 29 sierpnia pod wezwaniami: Trójcy Świętej, NMP Niepokalanie Poczętej, św. Antoniego z Padwy i św. Jana Chrzciciela. Na miejscu drewnianego kościoła w latach 1702- 1723 wybudowana została świątynia murowana, poświęcona 16 maja 1723 r. przez prymasa arcybiskupa gnieźnieńskiego Teodora Potockiego. W 1733 r. przystąpiono do budowy klasztoru, którego fundatorką była Konstancja z Kossakowskich Sobieska- Denhoffowa. W nowym miejscu zakonnicy zamieszkali pod koniec 1748 r. Łagiewniki były jednym z najbardziej znanych sanktuariów św. Antoniego na terenie Królestwa Polskiego. Pielgrzymowano tu z Pomorza, Śląska, a nawet z Czech i Moraw. Po powstaniu styczniowym klasztor uległ kasacie (8 listopada 1864). Po I wojnie światowej w 1918 roku Franciszkanie powrócili do Łagiewnik. Bardzo długo trwało odzyskiwanie budynku klasztornego, zajmowanego przez urząd gminy, policję i szkołę. Skonfiskowanych gruntów nie udało się odzyskać, ale zakupiono w najbliższym otoczeniu kilka hektarów ziemi od właściciela dóbr łagiewnickich Heinzla z przeznaczeniem na ogród i sad. 

Podczas II wojny światowej Franciszkanie musieli opuścić klasztor. W lutym 1940 Niemcy urządzili w kościele magazyn, a nieco później w klasztorze warsztaty naprawy sprzętu wojskowego. W 1941 roku rozebrane zostały trzy drewniane kaplice: św. Walentego, Matki Bożej Anielskiej i domek bł. ojca Rafała, a w 1943 roku także kaplicę Przemienienia Pańskiego.  Po zakończeniu wojny ukrywający się w okolicy franciszkanie powrócili do klasztoru. Łagiewnickie sanktuarium, oprócz św. Antoniego, ma drugiego patrona. Jest nim ojciec Rafał Chyliński (1694-1741), który przebywał w klasztorze w latach 1728-1736 i 1738-1741. Pochowany został w podziemiach kościoła.

Opis

Piętrowy budynek klasztoru przylega od strony południowej do kościoła. Założony został na rzucie czworoboku, z wewnętrznym kwadratowym atrium. Poszczególne skrzydła zabudowań klasztornych przykrywają dwuspadowe dachy pokryte blachą miedzianą wsparte na więźbach typu jętkowego. Wejście główne usytuowane zostało w północnej części elewacji zachodniej. Otwór drzwiowy zakończony łukiem odcinkowym flankują gładko otynkowane pilastry o uskokowych kapitelach i profilowanych wysokich bazach. Całość wieńczy schodkowy prosty naczółek. W skrzydle zachodnim, w centralnej część ponad połaciami dachu wybudowano kwadratową czterokondygnacyjną wieżę nakrytą czterospadowym dachem również pokrytym blachą miedzianą. Elewację frontową skrzydła zachodniego zaakcentowano dwoma płytkimi, skrajnymi ryzalitami. Przestrzeń parteru zaprojektowana została jako dwutraktowa. Wewnętrzny trakt jest miejscem komunikacyjnym, w trakcie zewnętrznym umieszczono zakrystię, refektarz, kuchnię oraz cele dla zakonników. Na piętrze przestrzeń zaaranżowana została jako dwu i pół traktowa. W wewnętrznej części znajduje się korytarz, zaś w trakcie wewnętrznym i od strony atrium ulokowane zostały cele klasztorne.  

Korytarze klasztorne i schody pokryte są lastriko, w celach podłogi wykończono drewnianymi klepkami. Przestrzenie komunikacyjne przesklepione zostały krzyżowo.

Klasztor można oglądać z zewnątrz.

Oprac. Patrycja Podgarbi, OT NID w Łodzi, 25.09.2019 r.