Wyeksponowany od pd. istotnie wzbogaca architektoniczny obraz miasta. Szczególnie cenny jest wystrój wnętrza refektarza złożony z barokowych sztukaterii bliskich rokoku i z iluzjonistycznej polichromii pędzla wybitnego malarza śląskiego Felixa Antona Schefflera.

Historia

Obecny, barokowy klasztor ojców franciszkanów budowano w latach 1678–1732 pod kierunkiem Marianusa von Frankenberg, a w latach 1699–1711 wznoszono → kościół klasztorny i parafialny pw. Matki Bożej Różańcowej. Zapewne Jeszcze w 4 ćw. XVII w. ukończono skrzydła z przeszklonymi krużgankami ujmujące wirydarz: najdłuższe zachodnie z dwoma narożnymi alkierzami (rozwiązanie typowe dla wczesnego baroku 2 poł. XVII w.), południowe i północną część skrzydła wschodniego. Obecny wystrój ich elewacji wykonano jednak później, w 1732 r., w stylu przejściowym od baroku wczesnego do dojrzałego. Cechuje go wczesnobarokowa atektoniczność i dominacja podziałów pionowych wzmocniona przez podkreślenie pionu osi okiennych. Zastosowano też charakterystyczne dla wczesnego baroku sklepienia korytarzy i przestrzenno-formalne ujęcie tunelowej klatki schodowej. W następnych latach rozbudowano wschodnie skrzydło klasztoru w kierunku południowym (z lekkim skrzywieniem osi) o nową część z refektarzem. Wystrój jej elewacji ujednolicono z istniejącym już na innych elewacjach klasztoru stosując taką samą artykulacją i oprawę osi okiennych. Stylistycznie nowocześniej, w stylu baroku dojrzałego wykonano okienne obramienia refektarza. Refektarz ukończono w r. 1744 zdobiąc go w stylu dojrzałego baroku sztukateriami i iluzjonistyczną polichromią (Felix Anton Scheffler). Poważny remont zespołu klasztornego przeprowadzono w latach 1783-1800, po powodzi. Wtedy też zapewne przebudowano skrzydło południowe, na którego wyższych kondygnacjach urządzono salę doświetloną dużymi oknami. Otrzymały one obramienia w stylu późnego baroku. Podwyższono też alkierze i nakryto je hełmami bez latarń. W 1810 r. kłodzki klasztor franciszkański został zsekularyzowany. Przekazano go wojsku, które przeznaczyło go na lazaret. Zapewne w XIX w. przebudowano pd., ogrodową elewację zach. skrzydła klasztornego likwidując portal i barokowy szczyt wolutowy. W latach 70. XIX w. przemalowano freski w refektarzu ( malarz Weltzel), a w latach ok. 1880–1890 wykonano obecny, neorenesansowy portal klasztoru. Refektarz użytkowany był okresowo jako muzeum regionalne (1920-1932). Przed 1927 r. zespół klasztorny został wykupiony przez wrocławskich franciszkanów śląskiej prowincji św. Jadwigi, którzy przed 1933 r. już go przejęli. Wyremontowali klasztor, jego dach (1929), elewacje i w latach 1933-1937 r. odnowili freski w refektarzu (malarz Johann Drobeck). Klasztor remontowany był też w latach 1974–75, 1993 i 2014–2016.

Opis

Klasztor franciszkański w Kłodzku założony został na planie litery H i dobudowany do kościoła od południa, wokół niewielkiego wirydarza. Składa się z dwóch nierównej długości skrzydeł, zachodniego z cylindrycznymi alkierzami i wschodniego (z refektarzem), obu węższych w części północnej (przy wirydarzu) i szerszych w części południowej. Klasztor jest budynkiem trzykondygnacjowym, a południową elewację skrzydła zach. flankują dwa czterokondygnacjowe alkierze zwieńczone hełmami bez latarń. Klasztor zwrócony jest ku miastu wąską, północną fasadą skrzydła zach., zwieńczoną wolutowym szczytem. Jej skraje są podkreślone korynckimi pilastrami wielkiego porządku wspierającymi odcinki belkowania pod profilowanym gzymsem koronującym. Ponadto układem płycin o wykrojach wklęsło-wypukłych wyróżniono osie okienne z oknami w obramieniach uszakowych z guttami. W jednej z nich umieszczono profilowany, kamienny, neorenesansowy portal, a nad nim kamienną płaskorzeźbę z przedstawieniem Stygmatyzacji św. Franciszka (k. XVII w.). W centrum dzielonego gzymsami szczytu umieszczona została ujęta pilastrami płycina z oknem. Nad nim naczółek o łuku nadwieszonym z datą 1732 i ornamentem w formie liści akantu. Szczyt zwieńczony jest trzema kamiennymi figurami: Matki Boskiej (Ferdynand Kempke, ok. 1930), św. Józefa (ok. 1700) i św. Joachima (k. XVIII w.). Struktura architektoniczna, dekoracja płycinowa i obramienia okienne innych elewacji — jak w fasadzie, z tym że wydzielane są rytmicznie wszystkie osie okienne. W skrzydłach pd. i wsch. rozmieszczono duże okna zamknięte łukami nadwieszonymi, z takimiż z naczółkami. Okna w południowej elewacji skrzydła południowego są usytuowane w górnych kondygnacjach tego skrzydła i ujęte listwowymi obramieniami z obłymi uszakami. Powyżej w polach naczółków znajduje się dekoracja ornamentalna. Z kolei okna refektarza znajdują na poziomie przyziemia skrzydła wsch., a pola naczółków opartych na konsolach ozdobiono kratką regencyjną i liśćmi akantu. Elewacje wirydarza z półkoliście zamkniętymi, dużymi oknami krużganków są zwieńczone gzymsami koronującymi. Fragmentarycznie zachowana jest płycinowa dekoracja międzyokienna. Klasztorne skrzydła mają układy z krużgankami i korytarzami od strony wirydarza, układy dwutraktowe ze środkowymi korytarzami lub częściowo wypełnione są wnętrzami jednoprzestrzennymi. Klasztorne krużganki i korytarze nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami. W jednym ze skrzydeł znajduje się tunelowa klatka schodowa. Wystrój wnętrz zachowany jest tylko w refektarzu. Dolna część jego nieckowego sklepienia i nisze okienne ozdobione są sztukateriami, motywami listew, liści akantu, dekoracyjnych wazonów, motywów roślinnych ornamentem wstęgowo-cęgowym oraz figurami putt trzymających atrybuty odnoszące się do funkcji sali. Polichromia wypełnia lustro sklepienia refektarza. W trzech plafonach z malowanymi także ramami znajdują się przedstawienia ilustrujące Apoteozę Trzech Zakonów Franciszkańskich. W centralnym Trójca Święta adorowana jest przez Najświętszą Marię Pannę w otoczeniu św. Franciszka i najwybitniejszych przedstawicieli zakonu, świętych: zakonników, męczenników, doktorów Kościoła, biskupów i papieży. W drugim mniejszym plafonie św. Klara i klaryski adorują Eucharystię, a w trzecim tercjarze adorują Krzyż. Między dużymi plafonami, w mniejszych plafonach namalowano en grisaille alegorie cnót zakonnych. Malowana jest także dekoracja ornamentalna pomiędzy plafonami.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 07.12.2017 r.