Gmach posiada cechy wiązane przez badaczy architektury z dojrzałym renesansem włoskim i barokiem.

Historia

Współczesny numer 11 przy ul. Piotrkowskiej pierwotnie składał się z dwóch działek: działki nr 9 dawniej nr 65 (hip. 279) i narożnej u zbiegu Piotrkowskiej i obecnej Próchnika, dawniej nr 66 (hip. 278). W II ćwierci XIX w. plac nr 65 przejęty został przez Andrzeja Jezewicza rzemieślnika, który na działce wybudował jednorodzinny dom murowany kryty dachówką. W 1851 r. Jezewicz sprzedał nieruchomość Henrykowi Vorwerk. Działka nr 66 objęta została w 1826 r. przez osadnika Andrzeja Henke. W 1838 r. magistrat przekazał opuszczony przez niego plac cieśli Fryderykowi Heynemann. Później w latach 40. Nieruchomość przeszła w ręce Henryka Vorwerk, który za domem frontowym, wzdłuż obecnej ul. Próchnika wybudował dwupiętrową ręczną tkalnię wełny. W latach 70. Vorwerk wykupił grunty obu działek, które po jego śmierci synowie Emil i Waldemar sprzedali w 1878 r. Karolowi Wilhelmowi Scheiblerowi. Bogaty przemysłowiec pochodzenia niemieckiego po wybudowaniu potężnego kompleksu fabrycznego- mieszkalno- rezydencjonalnego na Księżym Młynie i osiągnięciu ogromnego sukcesu finansowego rozpoczął inwestycje w innych częściach miasta. Projekt okazałej narożnej kamienicy zamówił najprawdopodobniej u wieloletniego architekta miasta Hilarego Majewskiego. Kamienica wybudowana została w latach 1879-1882.

Opis

Monumentalna budowla zajmuje dużą narożną działkę u zbiegu ulic Piotrkowskiej i Próchnika, w zachodniej pierzei tej pierwszej i północnej pierzei drugiej. Wybrane miejsce pozwoliło na wybudowanie okazałej trzypiętrowej kamienicy, której dwa frontowe skrzydła połączone zostały wewnątrz posesji oficynami bocznymi. Całość zyskała kształt zbliżony do kwadratu, z wewnętrznym dziedzińcem.Reprezentacyjna elewacja wschodnia i południowa opracowane zostały w identyczny sposób.

Przejazdy bramowe usytuowane zostały w częściach centralnych. Flankują je gładko otynkowane kolumny zwieńczone kapitelami kostkowymi. W 1/3 i 3/4 wysokości kolumn znajdują się proste opaski.

Ściany parteru, I i II piętra zostały zaakcentowane boniowaniem, prostym poziomym na wyższych kondygnacjach, zdwojonym i imitującym ciosy kamienne na parterze, w części narożnej i w dwuosiowych ryzalitach usytuowanych na skrajach elewacji.

Otwory okienne i drzwiowe parteru i okna III piętra zakończone są półokrągło. Pozostałe są prostokątne. Na parterze boczne pola nad oknami zdobią kratki wentylacyjne w kształcie wielopłatkowych kwiatów w otoczeniu wici roślinnych. Podwójne otwory okienne na I piętrze w partii ryzalitów wieńczą spłaszczone, profilowane trójkątne naczółki wsparte na trzech kolumnach o gładko otynkowanych trzonach i kapitelach jońskich. Dodatkowym akcentem są tutaj szerokie balkony z murowanymi, tralkowymi balustradami. Pomiędzy ryzalitami nad oknami I piętra usytuowane zostały łukowate profilowane naczółki. Na tej kondygnacji okna flankują gładkie pilastry zakończone kapitelami jońskimi. Pod oknami I piętra biegnie dość wydatny uskokowy gzyms zaakcentowany od spodu wąskim, delikatnym fryzem kostkowym. Nad otworami okiennymi II piętra znajdują się proste profilowane naczółki wsparte po bokach na niewielkich konsolach. Okna okalają delikatne profilowane opaski. Na III piętrze okna także obwiedzione zostały opaskami, a flankują je wąskie pilastry zakończone kapitelami kompozytowymi. W kluczach półokrągło zakończonych okien znajduję się ozdobne, rowkowane konsole. Na wysokości 2/3 pilastrów flankujących okna biegnie poprzez elewację i pilastry płaska, gładko otynkowana opaska.

Elewacje wieńczy szeroki, ozdobny gzyms koronujący, składający się w pierwszym rzędzie z wysokich rowkowanych konsol, ponad którymi biegnie delikatny, wąski fryz o motywie wolich oczu. Nad fryzem, pod wydatnym okapem dachu, umieszczone zostały niskie rowkowane konsole.

Narożnik elewacji wschodniej i południowej akcentuje półkolisty wykusz zwieńczony ośmioboczną kopułą pokrytą łuską łupkową. W dolnej części kopuły poszczególne pola przeprute zostały okrągłymi otworami okiennymi oprawionymi w ozdobne, profilowane ramy z blachy ocynkowanej. Ramy okien akcentują w górnej części ozdobne sterczyny. Kopułę wieńczy ozdobna kula z wysokim masztem ustawiona na profilowanej bazie. Pomiędzy oknami w wykuszu umieszczone zostały kolumny z gładko otynkowanymi trzonami i wieńczącymi je kapitelami jońskimi. Na wysokości III piętra wykusz wieńczy taras z metalową ozdobną balustradą o esowato wygiętych elementach. Wspornik wykusza ozdabiają motywy roślinne.

Na uwagę zasługują także wnętrza przejazdów bramnych o podziałach ścian i stropów analogicznych do zastosowanych na zewnątrz. 

Kamienica jest dostępna dla zwiedzających.

Oprac. Patrycja Podgarbi, OT NID w Łodzi, 07.02.2020 r.