Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Chata Żeromskiego, ob. muzeum - Zabytek.pl

Chata Żeromskiego, ob. muzeum


chałupa 1905 r. Nałęczów

Adres
Nałęczów, Stefana Żeromskiego 8

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. puławski, gm. Nałęczów - miasto

Letnia pracownia Stefana Żeromskiego zaprojektowana w stylu zakopiańskim przez architekta Jana Koszczyc – Witkiewicza.

Autentyczne wyposażenie dawnej pracowni pisarza stanowi obecnie ekspozycję działającego w obiekcie  Muzeum Stefana Żeromskiego.

Historia

Obiekt zw. „Chatą Żeromskiego” został wzniesiony w 1905 r. przez pisarza Stefana Żeromskiego z przeznaczeniem na letnią pracownię. Zbudowany przez miejscowych cieśli według projektu architekta i przyjaciela artysty Jana Koszczyc- Witkiewicza. Stanowił jego pierwszą samodzielną realizację o bryle utrzymanej w stylu zakopiańskim i nowoczesnym, „konstruktywistycznym”, prostym wnętrzu

(przed 1928 r. ozdobionym jedynie bielonym kominem - piecem w stylu art deco, z tzw. kozikowym ornamentem i klasycznym gzymsowaniem). 

Od 1928 r. pracownia funkcjonowała jako Muzeum Stefana Żeromskiego. Powstało z inspiracji Oktawii Żeromskiej, która po śmierci męża przekazała obiekt Związkowi Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych w Warszawie, wskazując na jego przeznaczenie. Pierwszym kustoszem i wieloletnim opiekunem został Jan Koszczyc-Witkiewicz, który w 1931 r. zaprojektował przybudówkę z przeznaczeniem na pomieszczenie dla kustosza. 

„Chatę” pierwotnie otaczał ogród, założony według pomysłu Żeromskiego, gdzie zamiast trawnika, rosło zboże. Dla chorego syna Adama Żeromskiego pisarz posadził sosny, jodły, tuje, modrzewie, cisy i świerk tworząc kompozycję w formie niewielkiego lasku. Dodatkowo z lip i grabów utworzył aleję. W gębi lasku w 1922 wybudowano z białego kamienia Mauzoleum dla zmarłego przedwcześnie Adasia, według projektu Jana Koszczyc – Witkiewicza. W 1925 r. teren ogrodzono drucianą siatką a od zach. płotem sztachetowym z furtką w stylu zakopiańskim także według projektu Witkiewicza. 

W latach 40. XX wieku przy „Chacie” postawiono studnię nakrytą daszkiem pokrytym gontem, uzupełniającą założenie i utrzymaną w zakopiańskiej stylistyce pozostałych elementów zespołu.

W roku 2007 roku przeprowadzono gruntowny remont „Chaty”. Została wymieniana więźba dachowa, krokwie i gont, który położony został przez górali z Podhala, ocieplono dach i zainstalowano nowe ogrzewanie wewnątrz obiektu.

Opis

„Chata” Żeromskiego znajduje się w centrum Nałęczowa na szczycie Armatniej Góry, ok. 200 m na pn. od Parku Zdrojowego. Zlokalizowana jest po wsch. stronie ul. S. Żeromskiego na obszernej ogrodzonej działce. 

Reprezentuje styl zakopiański w bryle i detalach. Budynek drewniany, konstrukcji zrębowej założony na planie prostokąta. Więźba dachowa konstrukcji krokwiowo-płatwiowej z jętkami. Bryła jednokondygnacyjna, bez podpiwniczenia, z przybudówką i gankiem. Nakryta wysokim półszczytowym dachem, krytym gontem, z dwiema lukarny w pd. połaci i powieką oraz kominem ze zwieńczeniem w formie kielicha kwiatowego w połaci pn. 

Dekoracyjne szczyty z dwuspadowymi daszkami okapnikowymi ozdobione motywem wschodzącego słońca, zwieńczone sterczynami w formie stylizowanego kielichu kwiatowego.

Elewacje na podmurówce z białego kamienia. Ściany bez podziałów architektonicznych, z surowego drewna. Belki ścian zwęgłowane na rybi ogon. W elewacji frontowej ganek z dwuspadowym daszkiem, wsparty na czterech drewnianych słupach. Na osi odcinkowo zamknięty otwór drzwiowy poprzedzony, oszalowanym zdobionym wyciętymi motywami kwiatowymi, gankiem. Elewacja wsch. trójosiowa z trzema arkadowymi oknami. Elewacja pn. ślepa z pionowym słupem od zach. Elewacja zach. ślepa, poprzedzona przybudówką w pn. części z dwoma niewielkimi arkadowymi okienkami.

Jednoizbowe wysokie wnętrze „Chaty” z białym kominkiem i dużymi oknami pełne jest pamiątek po pisarzu. Obecnie na ekspozycję  Muzeum składają się m. in. portrety pisarza autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, Eligiusza Niewiadomskiego, Tadeusza Pruszkowskiego oraz portrety Adama Żeromskiego autorstwa Leona Wyczółkowskiego, Kazimierza Młodzianowskiego, a także rysunki i szkice Stanisława Witkiewicza, Witkacego, projekty i rysunki Jana Witkiewicza, Henryka Siemiradzkiego, a nawet dwa obrazy autorstwa Stefana Żeromskiego “Widok z okna Chaty” oraz ilustracja do opowiadania “Rozdzióbią nas kruki, wrony”. Zbiory uzupełniają bibeloty, fotografie z różnych okresów życia pisarza i jego rodziny, a także biurko przy którym pisał m. in. „Dzieje grzechu", czy  kufer podróżny. 

Po północnej i wschodniej stronie „Chaty” ogród z Mauzoleum Adama Żeromskiego – zmarłego przedwcześnie syna pisarza oraz studnią w stylu zakopiańskim zaprojektowane przez Jana Koszczyc – Witkiewicza. 

Całość ogrodzona siatką a od zach. płotem sztachetowym z furtką w stylu zakopiańskim także według projektu Witkiewicza.

Zabytek dostępny w godzinach pracy Muzeum.

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 31.01.2019 r. 

Rodzaj: chałupa

Styl architektoniczny: zakopiański

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_BK.7950, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_BK.360104