Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół Chaty Żeromskiego - Zabytek.pl

zespół Chaty Żeromskiego


budynek mieszkalny 1904 - 1922 Nałęczów

Adres
Nałęczów, Stefana Żeromskiego 8

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. puławski, gm. Nałęczów - miasto

Zespół „Chaty” Żeromskiego stanowi przykład stylu zakopiańskiego wprowadzonego do Nałęczowa na pocz.

XX w. dzięki fascynacji pisarza Stefana Żeromskiego i architekta Jana Koszczyc – Witkiewicza ówczesną architekturą Zakopanego. Zarówno pracownia tzw. „Chata” jak i Mauzoleum Adama Żeromskiego należą do najwybitniejszych dzieł w dorobku architekta. Stworzony przez artystów zespół obiektów wraz z otaczającą je zielenią stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych zabytkowych elementów Uzdrowiska.

Historia

Historia założenia sięga pocz. XX w., kiedy mieszkający w Nałęczowie Stefan Żeromski  nabył nieopodal domu, w który mieszkał z żoną Oktawią, posesję na Armatniej Górze. Drewniana „Chata” Żeromskiego została wzniesiony w 1905 r. z przeznaczeniem na letnią pracownię pisarza, który przeznaczył na ten cel honorarium za „Popioły”. Zbudowana przez miejscowych cieśli według projektu architekta i przyjaciela artysty Jana Koszczyc- Witkiewicza. 

Od 1928 r. pracownia funkcjonowała jako Muzeum Stefana Żeromskiego z inspiracji Oktawii Żeromskiej, która po śmierci męża przekazała obiekt Związkowi Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych w Warszawie, wskazując na jego przeznaczenie. 

Z przekazów wynika, że „Chatę” pierwotnie otaczał ogród, założony według pomysłu Żeromskiego, gdzie zamiast trawnika, rosło zboże. Na pewno w początkowym okresie było to skromne założenie dostosowane do potrzeb „Chaty” z pojedynczymi drzewami liściastymi i dużym sadem. W kolejnych latach dla chorego syna Adama pisarz posadził sosny, jodły, tuje, modrzewie, cisy i świerk tworząc kompozycję w formie niewielkiego lasku. Lipy i graby wytyczały granice kwadratowej działki. W gębi posesji  w 1921 wybudował z białego kamienia Mauzoleum dla zmarłego przedwcześnie chłopca, według projektu Jana Koszczyc – Witkiewicza. W 1925 r. teren ogrodzono drucianą siatką a od zach. płotem sztachetowym z furtką w stylu zakopiańskim także według projektu Witkiewicza. 

W latach 40. XX wieku przy „Chacie” postawiono studnię nakrytą daszkiem pokrytym gontem, uzupełniającą założenie i utrzymaną w zakopiańskiej stylistyce pozostałych elementów zespołu.

Opis

Zespół „Chaty” Żeromskiego znajduje się w centrum Nałęczowa na szczycie Armatniej Góry, ok. 200 m na pn. od Parku Zdrojowego. 

Zlokalizowany jest po wsch. stronie ul. Stefana Żeromskiego na obszernej ogrodzonej posesji, której teren lekko opada na wsch.

Reprezentuje styl zakopiański na terenie Nałęczowa.

Zasadniczym elementem zespołu jest drewniana „Chata”, czyli pracownia pisarza. otoczona ogrodem. Na pn. od „Chaty” stoi studnia. We wsch. części założenia zlokalizowane jest Mauzoleum Adama Żeromskiego – zmarłego przedwcześnie syna pisarza, wzniesione z kamienia wapiennego. Całość ogrodzona jest  siatką, a od zach. dodatkowo płotem sztachetowym z furtką. Ogród cechuje kompozycja mieszana z przewagą układu swobodnego oraz funkcja ozdobno -użytkowej. Zasadniczy podział terenu tworzy aleja łącząca bramę (od zach.) z Mauzoleum zlokalizowanym w jego głębi (od wsch.)  otoczonym skupiskiem starych drzew. Przy grobowcu aleja obsadzona jest kilkoma dębami, w dalszej części tujami. W pn. części ogrodu zachowały się pozostałości starego sadu. Granicę wytycza aleja lipowa. W obrębie działki rośnie współczesna zieleń ozdobna z gatunków liściastych i iglastych nasadzona bez większego rozplanowania. Przy wejściu na posesję rośnie lipa i dwie potężne topole białolistne. W pobliżu „Chaty” występują okazy buków i modrzewie. Zach. i pd.-zach. część założenia uzupełniają współczesne krzewy i rośliny ozdobne oraz sezonowo rabaty kwiatowe. Zabytkowy ogród nie tworzy czytelnego układu kompozycyjnego jako całości, stanowi oprawę historycznych obiektów. 

Z terenu założenia pierwotnie (obecnie zasłonięty zielenią) rozciągał się wspaniały widok na okolice i w kierunku pd.-wsch., na zespół kościoła i cmentarza parafialnego zlokalizowanego na wzniesieniu przy drodze wiodącej do Lublina.

Zabytek dostępny w godzinach pracy Muzeum.

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 25.02.2019 r.