Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

plebania - Zabytek.pl

plebania


budynek mieszkalny 1880 r. Bytom

Adres
Bytom, Józefa Kwietniewskiego 1

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Bytom, gm. Bytom

Plebania wzniesiona w 4 ćw.XIX w., jest częścią zabytkowej zabudowy otoczenia kościoła pw. Świętej Trójcy autorstwa znanego bytomskiego architekta Paula Jackischa. Ponadto, jako integralny element zabudowy zabytkowego układu urbanistycznego miasta Bytomia posiada duże znaczenie dla dziedzictwa kulturowego i historycznego regionu.

Historia

Plebanię wzniesiono w latach 1885-1887 według projektu architekta Paula Jackischa. Pierwotna bryła obejmowała skrzydło wschodnie i południowe, a miejsce obecnego ryzalitu od strony ogrodu zajmował zadaszony taras. W 1897 r. powstał projekt dwukondygnacyjnej zadaszonej werandy od strony ogrodu, tego samego architekta, prawdopodobnie nigdy niezrealizowany.  W 1903 i 1908 r. do budynku wprowadzono instalacje wodno-kanalizacyjne. W 1907 r. obiekt rozbudowano o skrzydło zachodnie, autorem projektu był F. E. Neumann. Wnętrze w części od strony Kwietniewskiego przebudowano kolejno w latach 1913 r. oraz w 1930 r. w związku z urządzaniem łazienki i toalety w piwnicy. W 1889 r. w otoczeniu budynku w pn.-zach. narożniku placu przykościelnego zaprojektowano kaplicę. Z 1911 r. pochodzi projekt nieistniejącej szopy ogrodowej, a z 1930 r. projekt obecnego budynku ogrodowego.

Opis

Budynek plebani usytuowany na nieregularnej, wielobocznej działce w pd. części kwartału zabudowy ograniczonego od pn. ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego, od wsch. ul. Józefa Kwietniewskiego, od pd. ul. Józefa Jainty, od zach. ul. Piekarską.

Usytuowana w pn.-zach. pierzei ul. Józefa Kwietniewskiego. Od strony pn.-wsch. przylega do kamienicy pod nr 3 i budynków gospodarczych, od pd. zach. sąsiaduje z kościołem par. Trójcy Świętej. Budynek w stylu historyzmu, o rozczłonkowanej bryle na rzucie zbliżonym kształtem do litery „U”, z dodatkowym ryzalitem w części pd.-zach. Podpiwniczony, jednopiętrowy, z pierwszą kondygnacją nadziemną usytuowaną na poziomie wysokiego parteru, z poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z dodatkowymi połaciami nad ścianami szczytów. Dach kryty dachówką-karpiówką układaną w koronkę. Elewacja frontowa (pd.-zach.) ceglano-tynkowana, dziewięcioosiowa. Trzy osie okienne od strony pn. usytuowane w ryzalicie. Na poziomie parteru trzy otwory okienne wsparte na ceglanotynkowanych gzymsach podokiennych. Ponad nadprożem tynkowane płyciny zamknięte po bokach i od góry ceglanymi gzymsami. W pd. części ryzalitu mniejsze okno usytuowane przy wejściu do kaplicy. Na I piętrze trzy okna w tynkowanych niszach ramowanych ceglanymi obramieniami. Na poddaszu okno w układzie triforium, w tynkowanej niszy zamkniętej od góry ceglanym łukiem. Pod oknem płycina wypełniona dekoracja ceglaną. W narożnikach i górnej części szczytu ceglane słupki. W ścianie bocznej ryzalitu otwór wejścia do kaplicy ujęty w tynkowaną opaskę. Przy wejściu tynkowane odboje. Nad wejściem tynkowany kliniec. Powyżej murowana balustrada balkonu, z dekoracją ceglaną wzdłuż dolnej i górnej krawędzi. Drzwi balkonowe, ujęte w tynkowaną niszę, zamkniętą ceglanym łukiem. Pd. część elewacji (poza ryzalitem) wsparta na kamiennym cokole. W dolnej części ściany otwory okien piwnicznych, oddzielone od wyższych kondygnacji gzymsem kordonowym. Powyżej otwór wejściowy umieszczony niesymetrycznie i cztery okna zamknięte łukiem, ujęte w tynkowane opaski. Wejście do budynku poprzedzone czterema stopniami schodów z ceglanymi balustradami. Otwór wejściowy ujęty w tynkowaną opaskę z dekoracyjnie opracowanym nadprożem, zdobionym opracowaną w tynku dekoracją sztukatorską. Na I piętrze 10 sześć prostokątnych okien ujętych w opaski analogiczne do obramienia otworu drzwiowego. W górnej części ściany ceglany fryz. Powyżej tynkowany gzyms wieńczący. Otwory okienne na parterze zamknięte łukiem. Okna w ryzalicie na I piętrze o zaoblonych górnych narożach. Pozostałe otwory prosto zamknięte. Elewacja pd.-wsch. ceglano-tynkowana, dziewięcioosiowa. Pierwsza kondygnacja nadziemna usytuowana na poziomie wysokiego parteru. W dolnej części ściany otwory okien piwnicznych, oddzielona od wyższych kondygnacji gzymsem kordonowym. W części pn. otwór drzwiowy. W środkowej części ściany niesymetrycznie umieszczony ryzalit obejmujący trzy osie okienne. Okna na poziomie wysokiego parteru ujęte w tynkowane, profilowane obramienia, zamknięte łukami. Powyżej prostokątne okna I piętra, ujęte w opaski analogiczne do opasek okien w elewacji frontowej. Nad oknami w ryzalicie dekoracja płycinowa. Ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem. W środkowej części szczytu zaślepiony otwór typu oculus. Poza ryzalitem, w górnej części ściany ceglany fryz. Powyżej tynkowany gzyms wieńczący. Otwory okienne na parterze zamknięte łukiem. Otwory okienne na I piętrze prosto zamknięte. Elewacja pn.- wsch. (ściany od strony wewnętrznego podwórza) rozczłonkowana. W ścianie pn.-zach. trzy osie okienne, w tym jedna usytuowana we wnęce zamkniętej łukiem. W ścianie pd.-wsch. trzy osie okienne, w tym dwie usytuowane w ryzalicie. Ryzalit połączony z ze ścianą pd.-wsch. niską dobudówką. Nad dobudówką jedno okno. W ścianie pd.-wsch. na dolnej kondygnacji trzy okna o zróżnicowanych wymiarach. Powyżej dwa większe i dwa mniejsze okna, usytuowane obok siebie. Otwory okienne zamknięte łukiem. Okno w dobudówce prosto zamknięte. Elewacja pn.-zach. pięcioosiowa. Druga i trzecia oś okienna od strony pn. ujęte w ryzalit pozorny zwieńczony szczytem. Na poziomie parteru w ścianie ryzalitu otwór wejściowy. Powyżej balkon. W szczycie okno w układzie biforium, ujęte w tynkowaną niszę. Nad oknem dekoracja ceglana. Trzy osie okienne od strony pd. oddzielone lizenami. Na I piętrze okna w układzie biforium wsparte na tynkowanoceglanych gzymsach podokiennych, ujęte w tynkowane nisze. Nad oknami dekoracja ceglana. Otwory okienne elewacji zamknięte łukiem. W elewacji frontowej (pd.-zach.) w ryzalicie, na parterze zachowane okna trójdzielne i trójpoziomowe, z profilowanymi ślemionami i dekorowanymi słupkami. Ślemię skrzydła środkowego usytuowane powyżej ślemion skrzydeł bocznych. Dolne przeszklenia dzielone listwami w układzie pionowym. W części bocznej (przy wejściu do kaplicy) okno dwudzielne i dwupoziomowe z profilowanym ślemieniem i dekoracyjnie opracowaną listwą przymykową. Nadproże okna zamknięte łukiem. Na I piętrze okna trójdzielne i dwupoziomowe o zaoblonych górnych narożach. Ślemiona profilowane. Ślemię skrzydła środkowego usytuowane powyżej ślemion skrzydeł bocznych. Dolne części okien oddzielone poziomą listwą i dzielone listwami w układzie pionowym na trzy pola. Na poddaszu okno trójdzielne i dwupoziomowe z murowanymi słupkami i wyższą częścią środkową. Ślemiona profilowane. W ścianie przy ryzalicie, na parterze okno trójdzielne i dwupoziomowe z profilowanym ślemieniem i dekoracyjnymi listwami przymykowymi. Skrzydła dolne dzielone poziomymi listwami na dwie części. Pozostałe okna na parterze dwudzielne i dwupoziomowe z profilowanymi ślemionami i dekoracyjnie opracowanymi listwami przymykowymi, z dodatkowymi podziałami dolnych skrzydeł za pomocą poziomych listew. Nadproża okien na parterze zamknięte łukiem. Na I piętrze okna dwudzielne i dwupoziomowe z analogicznie opracowanymi ślemionami i listwami przymykowymi. Stolarka okienna w elewacji pd.- wsch. analogiczna, dwudzielna i dwupoziomowa z profilowanymi ślemionami i dekoracyjnie opracowanymi listwami przymykowymi. Część okien na poziomie wysokiego parteru z dodatkowymi podziałami dolnych skrzydeł za pomocą poziomych listew. W elewacji pn.-wsch. niewielkie okna trójpoziomowe. W górnej części ściany okno dwuskrzydłowe z poziomymi listwami dzielącymi każde ze skrzydeł na trzy pola. W dolnej części elewacji, przy ryzalicie okno dwupoziomowe dzielone pionowymi słupkami na cztery części. W ścianie skierowanej na pd.-wsch. okno trójdzielne, o ślemionach usytuowanych na różnej wysokości. Analogiczne okna usytuowane na parterze, w elewacji pn.-zach. Na I piętrze podłużne okna dwudzielne i dwupoziomowe z 11 poziomymi listwami w dolnej części skrzydeł dolnych. Zachowana historyczna stolarka drzwiowa. W elewacji frontowej drzwi drewniane, dwuskrzydłowe, z profilowanym nadprożem i listwą przymykową. Nadproże drzwiowe prosto zamknięte. Ponad nadprożem nadświetle dzielone listwami w układzie poziomym i pionowym. Drzwi odeskowane, zdobione elementami metaloplastyki. W bocznej ścianie ryzalitu drzwi drewniane, dwuskrzydłowe drzwi do kaplicy, w konstrukcji ramowo-płycinowej, z dekorowanymi płycinami i listwą przymykową, z profilowanym, prosto zamkniętym nadprożem. Ponad nadprożem nadświetle zamknięte ostrołukowo, z wypełnieniem witrażowym. Powyżej, na I piętrze wtórne, jednoskrzydłowe drzwi balkonowe. W elewacji pd.-wsch. dwuskrzydłowe drzwi drewniane, odeskowane, z listwą przymykową. Na poziomie zawiasów drzwiowych elementy metaloplastyki. Nadproże drzwiowe zamknięte łukiem. W elewacji. pn.-zach. na I piętrze dwuskrzydłowe, drewniane drzwi balkonowe, w konstrukcji ramowo-płycinowej, z przeszkleniami w środkowej i górnej części skrzydeł, z nadświetlem. Drzwi wejściowe na poziomie parteru nierozpoznane.

Obiekt o ograniczonym dostępie.

Oprac. Dorota Bajowska, NID Pracownia Terenowa w Katowicach, 02.2023 r.

Bibliografia

  • Archiwum miejskie w Bytomiu, Dokumentacja budowlana, sygn. 389.
  • Kaganiec M., Kościół Świętej Trójcy, w: Bytomskie Zabytki, red. J. Drabina, Bytom 2001.

Rodzaj: budynek mieszkalny

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.96794