Historia

Nieruchomość pierwotnie składała się z dwóch działek, rozmierzonych prawdopodobnie w XVI w. podczas lokacji miasta. Ze względu na brak badań architektonicznych i archeologicznych trudno ocenić datę ich zabudowy. W XVIII w. istniały tu dwie kamienice. Na parceli o numerze katastru 19 stała kamienica zwana Jakubową lub Jakubowszczyzną, w 1775 r. sprzedana Marcinowi Dobrowolskiemu.  Parcela nr 20 należała do zakonu oo. Jezuitów, w 1774 r., po kasacie zakonu sprzedana została cześnikowi piotrkowskiemu Maciejowi Mostowskiemu, następnie Wojciechowi Tarczewskiemu, a w 1777 r. kasztelanowi brzezińskiemu i staroście piotrkowskiemu Janowi Duklanowi Mieszkowicz-Przyłuskiemu. W 1776 r. Przyłuski odkupił parcelę numer 19 i rozpoczął prace nad wzniesieniem kamienicy. Prace przerwał pożar w 1786 r. Dopiero w 1796 r. powstała kamienica zwana „pałacem JW. Przyłuskiego kasztelana brzezińskiego i Starosty piotrkowskiego”. W 1818 r. właścicielem kamienicy został Jan Urbański, plenipotent Przyłuskiego, a od 1848 r. władał nią Teodor Bolesław Friese. W 1848 r. budynek spalił się. W 1853 r. Friese sprzedał plac i szczątki murów Janowi Hillerowi, a faktycznie Pinkusowi Horowiczowi, który w tym czasie jako starozakonny, nie miał prawa nabywać nieruchomości w mieście. W latach 1855-1865 Horowicz wzniósł kamienicę z dwiema oficynami. W czasie powstania styczniowego w kamienicy mieściło się więzienie polityczne zwane „cytadelą”. Od 1879 r. nieruchomością zarządzali synowie Horowicza. Zadłużyli kamienicę, która została zlicytowana w 1901 r. Kupił ją wówczas Stanisław Kępiński, a jeszcze w tym samym roku odkupił Józef Żarski. W 1903 r. zatwierdzony został plan przebudowy fasady kamienicy według projektu arch. Mojko. W 1924 r. nieruchomość kupili Romuald Malangiewicz i Antoni Uniszewski. Mangielewicz sprzedał swoją część w 1927 r. Julianowi Grabowskiemu. Kamienica pozostaje w rękach rodzin spadkobierców.

Opis

Posesja położona jest centralnie we wschodniej pierzei Rynku Trybunalskiego. Fasadą zwrócona jest na zachód.

Kamienica wraz z oficynami wzniesiona na planie litery „U”. wzdłuż zachodniej, północnej i południowej granicy działki. Korpus główny na planie prostokąta z ryzalitem klatki schodowej, w elewacji wschodniej, na planie wycinka koła. Klatka schodowa umieszczona we wschodniej części sieni przejściowej na podwórze. Korpus główny dwutraktowy. Oficyny na rzucie nieregularnych prostokątów, jednotraktowe. Bryły zwarte, korpus główny przykryty dachem dwuspadowym, oficyny dachami pulpitowymi. Ryzalit klatki schodowej przykryty wycinkiem stożka scalonym ze wschodnią połacią dachu kamienicy. 

Budynek wzniesiony w stylu eklektycznym. 

Kamienica i oficyny wzniesione z cegły ceramicznej, pełnej na zaprawie wapiennej Stropy drewniane, belkowe z podsufitką, tynkowane, za wyjątkiem trzech pomieszczeń na parterze w oficynach, gdzie zastosowano stropy Kleina. 

Więźba dachowa nad budynkiem frontowym drewniana, płatwiowo-kleszczowa. Nad oficynami dachy pulpitowe. Dachy korpusu głównego i oficyny północnej kryte dachówką ceramiczną, karpiówką. Dach oficyny południowej kryty papą na deskowaniu. Posadzki w piwnicach ziemne i brukowe, na parterze posadzki z terakoty, wylewki betonowe, podłogi drewniane, białe na legarach. Wyżej podłogi drewniane, deskowe. 

Schody w korpusie głównym drewniane, podesty żelbetowe, wielobiegowe, częściowo zabiegowe. Schody w oficynie północnej drewniane, zabiegowe, w oficynie południowej drewniane, dwubiegowe, powrotne. Balustrady drewniane z toczonych tralek. 

W parterze okna witrynowe, bez podziałów, z nadświetlem, stałe. Wyżej okna współczesne, zespolone o podziałach powtarzających podziały okien pierwotnych. Okna dwuskrzydłowe z nadświetlem, każde skrzydło trójkwaterowe. Drzwi w parterze, w elewacji frontowej drewniane, ramowo płycinowe górą przeszklone, z dekoracyjną krata. Na balkony porte-fenêtre, współczesne, zespolone. Pozostałe drzwi płytowe, współczesne. 

Elewacja frontowa – zachodnia, siedmioosiowa, symetryczna, trójkondygnacyjna. Na każdej kondygnacji trzy osie centralne oddzielone szerszymi pasami muru od dwóch osi skrajnych. Na parterze mur boniowany pasowo. Na osi otwór okienny flankowany otworami drzwiowymi, z których północny prowadzi do sieni. W skrajnych, zdwojonych osiach pary otworów okiennych. Parter wieńczy profilowany gzyms. Wyżej wszystkie trzy osie środkowe to porte-fenêtre prowadzące na wspólny balkon, na żeliwnych wspornikach, o współczesnej balustradzie. Pod oknami skrajnymi płyciny z półtralkami. Wszystkie otwory piętra zwieńczone łukiem pełnym. Ujęte w profilowane opaski z podkreślonym zwornikiem w kluczu. Klińce w oparciach łuków pokryte motywami roślinnymi. Wszystkie otwory zwieńczone profilowanymi gzymsami, pod mini blendy. Parapety w formie odcinków profilowanego gzymsu. Nad oknami listwa oddzielająca kondygnacje. Pod trzema środkowymi oknami trzeciej kondygnacji płyciny ujęte w pary pilasterków ozdobionych dekoracjami roślinnymi i nakrytych profilowanymi gzymsami podokiennymi. Skrajne pary otworów prowadzą na balkony wsparte na metalowych konsolach, z metalową balustradą. Środkowe otwory stanowią porte-fenêtre prowadzące na podesty balkonowe. Otwory trzeciej kondygnacji prostokątne, ujęte od góry do wysokości nadświetla okien, profilowanymi opaskami, z ozdobnymi zwornikami na osiach. Opaski otworów połączone są poziomą, profilowaną listwą. Całość wieńczy belkowanie z wydatnym, profilowanym gzymsem, wspartym na ozdobnych konsolkach. Analogiczną kompozycję ma widoczny jednoosiowy fragment elewacji północnej korpusu głównego. Elewacja wschodnia korpusu głównego dwuosiowa. Oś północną tworzy ryzalit klatki schodowej z dwoma prostokątnymi, wysokimi otworami okiennymi i otworem drzwiowym na parterze. Oś południową trzy prostokątne otwory okienne z oknami o dziewięciokwaterowym podziale. Parter oddzielony od wyższych kondygnacji profilowanym gzymsem. Wydatny gzyms podokapowy wieńczy elewację. Oba gzymsy przeciągnięte są również na elewacje oficyn i stanowią jedyne ich podziały. 

Własność prywatna. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Agnieszka Lorenc-Karczewska, OT NID w Łodzi, 01.07.2020 r.