Historia obiektu

Obecność społeczności żydowskiej w Piotrkowie dotyczyła początkowo gruntów starościńskich sąsiadujących z miastem, miało miejsce już w XVI w. W samym Piotrkowie Żydzi nie mogli się osiedlać na mocy przywileju” de non tollerandis Judaeis”. Jednak z czasem przywilej ten przestał być traktowany restrykcyjnie i w mieście jedna z ulic została nazwana Żydowską. W 1679 r. na mocy dedykowanego przywileju wyznawcy religii mojżeszowej otrzymali pozwolenie na osiedlenie się na gruntach należących do Ossolińskich (określanych jako Podzamcze) i założenie dzielnicy oraz sformowanie kahału. Wcześniej podlegali gminie w Rozprzy, tam też odbywały się pochówki. W 1689 r. wzniesiono bożnicę a wkrótce potem zaczął działać cmentarz położony w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Według legendy miał on powstać w tym konkretnym miejscu, gdyż znaleziono tam grób niewiasty zamordowanej w czasie rzezi Żydów, jakich dokonywały wojska S. Czarnieckiego. Jak wspomniano w monografii piotrkowskich Żydów (powstałej w okresie międzywojennym)  najstarszy istniejący wówczas nagrobek pochodził z 1743. Ostatnich pochówków dokonano w 1795 r. Otwarty został wówczas nowy cmentarz, który położony był dalej od centrum miasta, miał większą powierzchnię, dodatkowo możliwą do rozszerzenia. Stary, zapełniony cmentarz nie podlegał pielęgnacji i przed wybuchem II wojny światowej znajdował się już w złym stanie: był zachwaszczony, na jego terenie zachowało się ok. 30 nagrobków. Dodatkowo pierwotny obszar został zmniejszony o grunt, który wykorzystano do regulacji ul. Bykowskiej ( przed wojną Piłsudskiego) pod budynki szpitalne w 1 połowie XIX w. W czasie okupacji hitlerowskiej cmentarz był miejscem egzekucji ludności żydowskiej, został też wówczas kompletnie zniszczony.

Opis obiektu

Powierzchnia cmentarza to obecnie  0,03 ha. Usytuowany jest przy skrzyżowaniu ul. Wojska Polskiego i Jerozolimską, przy budynku synagogi. Teren ogranicza niska podmurówka z kamieni, Brak jest śladów pochówków, nie zachowały się też ślady podziału na kwatery i ciągów komunikacyjnych. Teren ma formę skweru o trawiastej nawierzchni. Znajduje się na nim głaz z tablicą upamiętniającą piotrkowskich Żydów i historię miejsca.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Cmentarz dostępny cały rok

Autor noty: opr. Anna Michalska OT NID w Łodzi, 25. 01.2024 r.