Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

klasztor cystersów, ob. pijarów - Zabytek.pl

klasztor cystersów, ob. pijarów


klasztor XVI w. Jelenia Góra

Adres
Jelenia Góra, Cieplicka 9-11

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. Jelenia Góra, gm. Jelenia Góra

Dawna prepozytura Cystersów w Jeleniej Górze - Cieplicach Zdroju należy do barokowego założenia, będącego filią klasztoru krzeszowskiego.

Proste formy probostwa charakterystyczne są dla śląskiej architektury barokowej 2 poł XVII w. Wnętrza ozdabia największy, znany na Śląsku zespół malowideł poświęconych św. Bernardowi. Warte odwiedzenia jest także Wirtualne Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku, które ma siedzibę w obecnym Muzeum Przyrodniczym.

Historia

Cystersi, sprowadzeni do Cieplic z Krzeszowa w 1403 r. przez Schaffgotschów, założyli filię klasztoru i probostwo, sprawując patronat nad miejscowym kościołem. Uzyskawszy prawo do korzystania z jednego z dwóch leczniczych, cieplickich źródeł, rozwinęli uzdrowisko, konkurujące z czasem ze zdrojem należącym do Schaffgotschów.

Obecny budynek prepozytury Cystersów w Jeleniej Górze - Cieplicach Śląskich Zdroju, wzniesiono w latach 1586-87, zapewne na reliktach XV-wiecznych. Po pożarze w 1671 r., późnorenesansową budowlę gruntownie przebudowano w latach 1679-84 r. pod kierunkiem mistrza murarskiego Martina Schupperta, z fundacji krzeszowskiego opata Bernharda Rosy. Do istniejących trzech skrzydeł dobudowano czwarte - wschodnie, tworząc zwarty czworobok piętrowych zabudowań. Przebito nowe otwory okienne i opatrzono kamiennymi opaskami, założono dwa portale oraz nową klatkę schodową, a część pomieszczeń nakryto sklepieniami z dekoracją sztukatorską. W latach 1687-89 anonimowy malarz z Vrchlabí w Czechach wraz z Sigismundem Leistritzem wykonał we wnętrzach budynku freski o bogatym programie ikonograficznym opracowanym przez fundatora. Zakończenie prac w 1689 r, upamiętniono w formie chronostychu, na trzech freskowych inskrypcjach w różnych pomieszczeniach prepozytury.

Po sekularyzacji w 1810 r., południowe skrzydło budowli zajęła parafia; pozostałe wraz z biblioteką zakonną zakupione zostały przez rodzinę Schaffgotschów, na potrzeby rodowego archiwum, biblioteki wzbogaconej o własny księgozbiór oraz bogatych zbiorów przyrodniczo-historycznych. W 1812 r. zdobiącą wnętrza dekorację freskową zamalowano i pokryto tynkiem.

Po 1945 r. część dawnego probostwa cystersów należąca do Schaffgotschów przeszła na własność Skarbu Państwa i użytkowana była przez P.P. Uzdrowisko Cieplice Zdrój. Druga część prepozytury pozostała własnością kościelną. Księgozbiór i archiwum Schaffgotschów włączone zostały do zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie i wielu muzeów polskich. Część kolekcji pozostała w Cieplicach, gdzie w 1965 r. utworzono Muzeum Przyrodnicze (wcześniej z siedzibą w Pawilonie Norweskim). W 2010 r. podjęto prace remontowo-konserwatorskie w celu adaptacji części budynku użytkowanej przez P.P. Uzdrowisko Cieplice Zdrój na siedzibę Muzeum Przyrodniczego, w czasie których odkryto i zakonserwowano malowidła ścienne zdobiące wnętrze.

W pozostającej własnością kościelną, drugiej części budynku mieści się Parafia Rzymsko-Katolicka p.w. św. Jana Chrzciciela oraz Kolegium Zakonu Pijarów.

Opis

Budynek dawnego probostwa należy do założenia, stanowiącego filię krzeszowskiego klasztoru Cystersów. Od zach. przylega do kościoła par. pw. św. Jana Chrzciciela.

Budowla II-kondygnacyjna, czteroskrzydłowa, z wirydarzem na rzucie trapezu, kryta dachami dwuspadowymi z lukarnami. Elewacje zwieńczone gzymsem ozdabiają dwa uszakowe portale z piaskowca (jeden z datą 1684). Otwory okienne ujmują proste, piaskowcowe obramienia.

Wnętrza dwutraktowe, z wyjątkiem jednotraktowego skrzydła wsch., sklepione kolebami z lunetami. W narożnych pomieszczeniach, na sklepieniach barokowe stiuki. Na korytarzach oraz w części wnętrz zajmowanych obecnie przez Muzeum Przyrodnicze odsłonięte i zakonserwowane po 2010 r. freski z przedstawieniami heraldycznymi i patronackimi odnoszącymi się do krzeszowskich cystersów, Marii jako patronki zakonu, a także cykl malowideł z legendą św. Bernarda z Clervaux, sceny pasyjne, kosmologiczne i chrystologiczne oraz przedstawienia trynitarne.

Ponadto w jednym z pomieszczeń Muzeum Przyrodniczego urządzone zostało Wirtualne Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku (www.wirtualnefreski.pl).

Część muzealna dostępna; część parafialna oraz Kolegium Zakonu Pijarów niedostępne.

oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 02-11-2015 r.

Rodzaj: klasztor

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  kamienne

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.96791, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.182043