Historia obiektu

Po stłumieniu powstania styczniowego, w 1875 r. władze carskie,  zlikwidowały unicką diecezję chełmską przyłączając ją do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Rozpoczęły się wtedy działania mające na celu nadanie byłym obiektom unickim charakteru bizantyjsko prawosławnego. Takie działania miały miejsce również na Górze Chełmskiej, gdzie rozpoczęto przekształcenia architektoniczne zespołu katedralnego.

W pobliżu przebudowanej katedry zbudowano dopasowaną stylowo wolnostojącą dzwonnicę mającą cechy barokowej katedry z elementami bizantyńskimi.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości planowano wyburzenie dzwonnicy zbudowanej przez zaborcę, jednak z racji jej mało bizantyjskiego charakteru, pozostawiono ją dokonując tylko niewielkich zmian. W 1938-1939 nadbudowano czwartą kondygnację oraz wymieniono cebulasty hełm na nowy proj. A. Forkiewicza.

Obecnie w dzwonnicy, na parterze znajduje się Mauzoleum Ofiar Terroru Hitlerowskiego i Stalinowskiego z urną, z prochami pobranymi z miejsc straceń. Na wyższych kondygnacjach wiszą trzy dzwony Maria, Stanisław i Julian wykonane w pracowni przemyskiej ludwisarzy Felczyńskich. Dzwonnica liczy 44 m wysokości znajduje się w niej najwyżej położony taras widokowy w mieście.

Opis obiektu

Dzwonnica wzniesiona przed rokiem 1878 na Górze Chełmskiej, w północno-zachodnim narożniku placu katedralnego.

Dzwonnica wolnostojąca, na planie kwadratu, czterokondygnacyjna, murowana, otynkowana.

Elewacja z wejściem głównym od wschodu. Pierwsza kondygnacja neoklasycystyczna. Drzwi wejściowe zamknięte łukiem odcinkowym w arkadowym obramieniu obejmującym również okulus znajdujący się nad drzwiami. Wejście flankowane parą pilastrów i od zewnątrz parą pilastrów narożnych. Na pilastrach belkowanie i tympanon.

Druga kondygnacja z arkadowymi otworami w obramieniach. Flankowane przez pilastry jońskie powtarzające układ niższej kondygnacji. Belkowanie z gzymsem gierowanym.

Trzecia kondygnacja o ścianach wypukłych. W narożach trzeciej kondygnacji skośne, dostawione kolumny toskańskie na cokołach. Otwory okienne prostokątne z półkolami od dołu i góry. Na kolumnach gzyms gierowany. Kolejna niska kondygnacja o ścianach wypukłych z okulusami umieszczonymi pomiędzy pilastrami zwielokrotnionymi, ze spływami wolutowymi. Powyżej gzyms, nad nim niska część szczytowa z pilastrami i hełm latarniowy z arkadkami na planie ośmiokąta, kryty blachą miedzianą. Dach zwężany ku górze, zwieńczony masywną romboidalną sterczyną zakończoną krzyżem.

Wewnątrz na parterze architektoniczna konfesja na cokole (mauzoleum). Do górnych kondygnacji prowadzą współczesne schody o metalowej konstrukcji.

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Z zewnątrz ogólnodostępny, taras widokowy dostępny zgodnie z rozkładem na stronie internetowej https://bazylika.net/index.php/taras-widokowy-na-dzwonnicy

Autor noty: Jakub Członka PT NID w Lublinie, 12-08-2020