Utrzymany w nietypowej dla budynków szkolnych tego czasu neogotyckiej stylistyce, stanowił wyraz ambicji i aspiracji bolesławieckiego mieszczaństwa.

Historia

Budynek wzniesiony został w latach 1861-1864 wg projektu zgorzeleckiego architekta Oppermanna, wybranego spośród 13 propozycji w ogłoszonym przez magistrat konkursie. W 1865 r. przy gimnazjum powstał park, łączący się z założeniem promenady. Jego zaprojektowanie powierzone zostało Eduardowi Petzoldowi. Po trwających ponad dekadę staraniach, w roku 1877 w parku umieszczone zostało popiersie urodzonego w Bolesławcu poety Martina Opitza. W 1931 r., po uprzedniej adaptacji, w przejętym przez państwo budynku szkoły ulokowano siedzibę sądu. W początkach obecnego stulecia obiekt poddano pracom renowacyjnym, w trakcie których wymieniona została stolarka, pokrycie dachu i oczyszczone zostały elewacje. 

Opis

Gimnazjum usytuowane jest w północno-zachodniej części miasta, na eksponowanej parceli w bezpośrednim sąsiedztwie miejskich plant. Jest to wolnostojący budynek, oparty na wydłużonym, zbliżonym do prostokąta planie i utrzymany w stylu neogotyckim. Monumentalna, trójkondygnacyjna, murowana z cegły i kamienia bryła osadzona została na cokole i zwieńczona zespołem dwuspadowych dachów. Od północy i południa flankują ją pozorne ryzality ze schodkowymi szczytami, a w osi symetrii znajduje się wieża na planie kwadratu, w partii dwóch ostatnich kondygnacji przechodząca w ośmiobok z krenelażem w partii szczytowej. Wyłożone ciosami jasnego piaskowca z miejscowych złóż elewacje otrzymały bogatą artykulację w postaci wąskich przypór, w najwyższej kondygnacji przechodzących w zakończone sterczynami służki. Otwór głównego wejścia umieszczony został w środkowej osi elewacji południowej, w przyziemiu wieży i osadzony w uskokowym portalu z wimpergą oraz dekoracją maswerkową. Prostokątne i zamknięte ostrym łukiem otwory okienne uzyskały profilowane obramienia, w części zdobione ślepymi maswerkami. Na wieży umieszczono płaskorzeźbiony herb miasta oraz tarcze zegara (obecnie niezachowane). Bogato ozdobione zostały również wnętrza o trójtraktowym układzie, pośród których wyróżniała się reprezentacyjna klatka schodowa oraz umiejscowiona w skrzydle wschodnim dwukondygnacyjna aula, obecna główna sala posiedzeń sądu, nakryta wspartym na rzeźbionych konsolach stropem kasetonowym. Na jej rozbudowany program ideowy składał się m.in. panteon umieszczonych w niszach popiersi wybitnych przedstawicieli filozofii, nauki oraz sztuki: Sofoklesa, Homera, Witruwiusza, Emanuela Kanta, Johanna Wolfganga Goethego, Ptolemeusza, Mikołaja Kopernika, Martina Opitza, Fryderyka Schillera oraz Jakuba Winckelmanna, tworzące rodzaj panteonu. Ściany pokryte zostały stiukami. Wśród pomieszczeń szkoły znajdowało się również laboratorium fizyczne, biblioteka i obserwatorium astronomiczne, a funkcjonalne i dobrze oświetlone sale lekcyjne odzwierciedlały najnowsze tendencje w pedagogice. 

Budynek dostępny z zewnątrz bez ograniczeń. Część wnętrz możliwa do zwiedzenia w godzinach działania placówki. 

Oprac. Piotr Roczek, OT NID we Wrocławiu, 17.12.2018 r.