XIX w. w związku z dokonującym się w tym czasie upowszechnieniem oraz demokratyzacją dostępu do sztuki. Z uwagi na lokalizację i rolę w kształtowaniu życia kulturalnego od momentu powstania stanowił wizytówkę Bolesławca, a jego szczególny status podkreśliła jeszcze dokonana w 4. ćw. XIX stulecia przebudowa.

Historia

Budynek wzniesiony został w latach 1821-1823 wg projektu mistrza murarskiego Leitnera jako arsenał dla stacjonującego w mieście garnizonu wojskowego. W 1857 r. obiekt przystosowano do wystawiania przedstawień teatralnych dla ok. 650 widzów. W wyniku uporządkowania otoczenia i włączenia budynku w ciąg kształtowanych wówczas plant miejskich, zyskał walor reprezentacyjny. Jego zasadnicza modernizacja i przebudowa na teatr wymuszona została zmianą przepisów pożarowych, w wyniku czego dotychczasowa placówka jako niespełniająca norm została zamknięta w 1882 r. Gruntowna przebudowa miała miejsce w latach 1885-1886 i została przeprowadzona przez architektów Wilhelma Doericha (miejskiego radcę budowlanego) oraz Richarda Schillera (ucznia Karla Schinkla i późniejszego architekta rejencji legnickiej). W jej wyniku bryła budynku uzyskała znaną współcześnie formę. Całkowicie przekształcono wnętrze, wznosząc nową scenę z zapleczem i garderobami oraz rekwizytornią. W 1893 r. w teatrze zainstalowano metalową kurtynę, w 1910 r. zaś zamontowano oświetlenie elektryczne. W 1913 r. budynek zmodernizowano i powiększono pod kierunkiem miejskiego architekta Ernsta Balzera. Wybudowano wówczas m.in. pomieszczenie dla orkiestry. Do połowy lat 40. XX w. w budynku działał stały zespół teatralny o charakterze regionalnym, dający również liczne przedstawienia wyjazdowe. Po tej dacie obiekt pełnił różne funkcje, a od lat 70. XX w. był siedzibą Młodzieżowego Domu Kultury. Po wyłączeniu z użytkowania w 2007 r. został poddany kolejnemu gruntownemu remontowi oraz dalszej rozbudowie w latach 2010-2012. 

Opis

Teatr usytuowany jest na północno-zachodnim krańcu centrum miasta, na narożnej parceli u zbiegu ulic Teatralnej i Sądowej, w bezpośrednim sąsiedztwie miejskich plant. Jest to wolnostojący budynek w układzie szczytowym, oparty na wydłużonym, zbliżonym do prostokąta planie planie i utrzymany w stylu neorenesansowo-klasycystycznym. Dwukondygnacyjna z mezzaninem i nadstawą w formie belwederu, murowana z cegły bryła zakomponowana została addycyjnie i zwieńczona zespołem wielospadowych dachów, krytych blachą. Elewacje otynkowano, przyziemie pokrywając boniowaniem. Oddzielone profilowanym gzymsem piętro opięte zostało w narożach pilastrami, dźwigającymi gzyms wieńczący z szerokim fryzem poniżej. Elewację zachodnią wyróżnił wsparty na parach narożnych pilastrów fronton, obejmujący wysunięte ryzalitem cztery środkowe z sześciu jej osi i zwieńczony akroterionami w szczycie i na spływach. W przyziemiu umieszczony został dwudzielny portal z balkonem na konsolach. Prostokątne otwory okienne parteru ujęto w profilowane opaski, a większych rozmiarów okna piętra (zamknięte półkoliście oraz prosto) otrzymały bogate oprawy z przewiązkami i fartuchami, a także trójkątne naczółki. Sala widowni o podkowiastym narysie otoczona została dwiema  kondygnacjami balkonów.

Budynek dostępny z zewnątrz bez ograniczeń. Część wnętrz możliwa do zwiedzenia w godzinach działania placówki. 

Oprac. Piotr Roczek, OT NID we Wrocławiu, 13.12.2018 r.