Historia obiektu

Budowa lunety była realizowana w latach 1809-1813 oraz w latach 1825-1831, tj. podczas pierwszego i drugiego etapu modernizacji fortyfikacji twierdzy pod kierunkiem gen. J. Ch. Mallet- Malletskiego. Już od roku 1825 Rosjanie planowali wstawić do wnętrza lunety potężny kazamatowy śródszaniec, jego budowa została zrealizowana w 1854 r. Śródszaniec powstał jako ziemna, nieskazamatowana reduta w szyi fortyfikacji. Po 1866 r. luneta została częściowo zburzona w ramach likwidacji twierdzy zamojskiej przez rząd carskiej Rosji. Od tego czasu ulegała stopniowej niwelacji. Na miejscu splantowanej reduty postawiono w 2. połowie XIX wieku budynek koszar kozackich. Po 1945 r. miała miejsce niwelacja północnej części lunety. Czytelne w terenie pozostały:  skarpa południowa, narożnik i odcinek szyi oraz fosa z przeciwskarpą. W ramach projektu „Zamość miasto UNESCO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki”, realizowanego w latach 2008-2015, fortyfikację zrewitalizowano i częściowo odtworzono. Efektem tych działań jest rekompozycja lunety z adaptacją budynku koszarowego na centrum obsługi turystyki.

Opis obiektu

Luneta jest zlokalizowana na wschodnim przedpolu Twierdzy Zamość, obecnie dzielnica Planty. Jako  dzieło fortyfikacji zewnętrznych o narysie bastionu otoczonego fosą, broniła kurtyny bastionów VI i VII.  Została usypana z ziemi. W jej pierwotnej konstrukcji można było wyróżnić dwa czoła i dwa barki w postaci wałów ziemnych osłoniętych fosą, także szyję - otwartą od strony zachodniej, tj. w kierunku kurtyny bastionów VI-VII. Elementami wyróżniającymi lunetę były dwie reduty: wspomniana już reduta szyi lunety, oraz reduta czołowa o zarysie koła, zlokalizowana na osi głównej lunety, po drugiej stronie fosy otaczającej fortyfikację. Obecnie widoczne są w terenie częściowo zrekonstruowane wały czoła północnego i południowego. Fosa  o szer. 18-19 m jest czytelna na całym odcinku południowym i częściowo na odcinku północnym. Zaznaczona została również lokalizacja nieistniejącej reduty czołowej (wypłaszczeniem terenu w kształcie koła). W obrębie szyi fortyfikacji  stoi budynek koszarowy.

Luneta obecnie pełni funkcję ziemnego amfiteatru, boki jej czoła północnego i południowego są traktowane jako wały widokowe dla widowisk plenerowych. Budynek koszarowy jest wykorzystywany do celów kulturalno-rozrywkowych, mieści się w nim Zamojskie Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej oraz restauracja o nazwie Luneta. Teren po reducie czołowej jest punktem widokowym.

Dostępność obiektu dla zwiedzających: Zabytek dostępny.

Autor noty: Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 26.07.2023 r.