Historia

Istniejąca świątynia jest trzecią w kolejności jakie wzniesiono w tym dawnym miasteczku. Pierwszą cerkiew w Wielkich Oczach zbudowano w XVII w., a drugą w XIX w. (zniszczona podczas działań wojennych w 1915 r.) Budowę zachowanej do dzisiaj cerkwi rozpoczęto w 1924, a zakończono w 1925 r. Jej budowniczym był Eustachy Seredyński. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej w 1947 r. została zamieniona na magazyn i tak użytkowana do 1989 r. Obecnie budynek nie jest użytkowany.

Opis

Cerkiew orientowana, usytuowana jest w centrum wsi, za wsch. kwartałem zabudowy dawnego rynku, tuż przy ul. Cerkiewnej Położona jest na płaskim terenie wydzielonym ogrodzeniem z siatki drucianej.

Jest to budynek wzniesiony na planie prostokąta, z węższymi, dostawionymi od wsch. i zach. pomieszczeniami na planie pięcioboku (zamknięcie prezbiterium od wsch. i przedsionek od zach.). Do prezbiterium przylegają prostokątne pastoforia nie wyodrębnione w planie, a do nawy od zach. babiniec także nie wydzielony w planie. Bryła cerkwi jest zwarta, z dominantą części środkowej, którą stanowi nawa, wyraźnie wyodrębniona w strefie zadaszenia, z ośmiobocznym, niskim tamburem i kryjącą go kopułą z latarnią. Nawa, babiniec i zach. część prezbiterium z ujmującymi ją pastoforiami mają taką samą szerokość, są otynkowane do tej samej wysokości i z zewnątrz tworzą jedną bryłę nakrytą po obu stronach tamburu nawy dachami dwuspadowymi o jednakowej wysokości. Ściany nawy są wprawdzie najwyższe, jednak ujęcie ich daszkami okapowymi (będącymi przedłużeniem połaci dachowych znad babińca i zach. części prezbiterium) oraz oszalowanie górnej partii powyżej zadaszenia i otynkowanie poniżej tegoż daszku optycznie wydziela górną strefę ścian, wiążąc ją z tamburem kopuły. Pięcioboczna część wsch. prezbiterium nakryta jest niższym, krótkim dachem dwuspadowym opadającym od wsch. trzema połaciami. Niski, pięcioboczny przedsionek nakryty jest dachem dwuspadowym.

Drewniano-murowana cerkiew wzniesiona jest w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym na zaprawie wapiennej i glinianej. Ściany nawy są wzmocnione lisicami. Wszystkie dachy pokryte zostały blachą. Ściany do wysokości babińca i prezbiterium otynkowane. Ściany nawy powyżej zadaszeń, tambur, szczyty dachu zostały oszalowane deskami w pionie. W nawie i prezbiterium prostokątne okna zamknięte są łukiem półkolistym; w tamburze okna okrągłe. Otwory drzwiowe prostokątne. Wewnątrz babiniec otwarty do nawy na całej szerokości. Pastoforia otwarte są do prezbiterium na całej szerokości i wysokości. Ośmiopolowa, spłaszczona kopuła wewnątrz nawy jest pobita deskowaniem. W prezbiterium, babińcu i pastoforiach znajdują się pozorne sklepienia odcinkowe, w kruchcie płaski strop deskowy. Chór muzyczny rozpięty na całej szerokości babińca wsparty jest na dwóch wolnostojących słupach i sześciu słupach przyściennych. Wyposażenie wnętrza nie zachowało się.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 08-10-2015 r.