Historia

Kopalnia Victoria w Sobięcinie powstała przez połączenie w 1892 r. kopalń Glückhilf, Friedenshoffnung i Julius pod nazwą Vereinigte Glückhilf-Friedenshoffnung. Należała do gwarectwa o tej samej nazwie, utworzonego w 1890 r. z połączenia gwarectw Glückhilf i Friedenshoffnung. Kopalnia miała 3 pola eksploatacyjne: Glückhilf, von der Heydt, Schwester. Ok. 1920 r. większość kuksów tego gwarectwa została wykupiona przez gliwicki koncern Oberschlesische Eisenindustrie A.G. W 1928 r. przeszła na własność Niederschlesische Bergbau A.G. W następnych latach przyłączono do niej nieczynne kopalnie: Gustav, Carl-Georg-Victor oraz Abendröthe. W 1945 r. polskie władze zmieniły nazwę kopalni na Victoria (od nazwy szybu wydobywczego). Nazwa ta funkcjonuje do dzisiaj w odniesieniu do nadal pracującej koksowni. Produkcja kopalni Victoria, jednego z największych i najbardziej złożonych zespołów zabudowy przemysłowej w Wałbrzychu, kształtowała się następująco: 1912 r. – 1 064 160 t, 1937 r. – 1 228 618 t, 1970 r. – 649 602 t, 1979 r. – 761 800 t.

Stolarnię wzniesiono w 1904 r.

Opis

Stolarnia kopalni Victoria zlokalizowana jest peryferyjnie w pd. części Sobięcina, w kompleksie zabudowań Wałbrzyskich Zakładów Koksowniczych Victoria SA.

Budynek na rzucie prostokąta 34x19 m, niepodpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem o niewielkim spadku. Sąsiadowały z nim inne kopalniane obiekty pomocnicze: warsztaty mechaniczne, kuźnia, elektrownia i warsztaty elektryczne. Ustrój nośny budynku stolarni stanowi żelbetowy szkielet, z żelbetowymi wylewanymi stropami, wspartymi na słupach i podciągach. Wewnątrz znajduje się żelbetowa klatka schodowa.

Budynek w stylu historyzmu, jednocześnie nawiązujący do secesji. Żelbetową konstrukcję elewacji rozwiązano jako prawie ażurową, przeprutą grupami łukowo zamkniętych otworów umieszczonych w blendach wydzielonych lizenami. Wystrój elewacji wykonano w cegle, z nielicznymi partiami tynkowanymi. Rozwiązano je dekoracyjnie, z łukami o wykrojach charakterystycznych dla secesji, zwieńczonymi falistymi gzymsami. Ceglane elewacje zdobione lizenami, parapetami, gzymsami i tynkowanymi płycinami. Lizeny wyznaczają trójosiowe moduły elewacji, sześć w ścianach bocznych, trzy w szczytowych. Faliste szczyty budynku koronowane dachówką. Tak zaprojektowany budynek charakteryzuje się symetrią, rytmem i lekkością.

Elewacje zewnętrzne budynku licowane są cegłą klinkierową. Nie zachowała się ślusarka okienna typu przemysłowego, wielopodziałowa, oraz romboidalne luksfery dużych okien ścian szczytowych, łączone na ołów (obecnie otwory okienne zastąpione tynkowanymi płycinami). Zachowała się oryginalna drewniana stolarka drzwiowa.

Ciekawie rozwiązano napęd maszyn stolarskich pracujących w budynku. Pierwotnie w przyziemiu budynku znajdował się silnik parowy, zastąpiony w latach 20. XX w. elektrycznym, przenoszący moment na główną pędnię, z której poszczególne maszyny (np. taśmówka stolarska, strugarka grubościenna, wyrówniarka, tokarka jednowrzecionowa) napędzano przekładnią pasową. W modernizowanym parku maszynowym stolarni wprowadzano do lat 50. XX w. urządzenia o własnym napędzie elektrycznym.

Obiekt w ostatnim czasie przeszedł remont.

Stolarnia kopalni Victoria znajduje się na terenie Wałbrzyskich Zakładów Koksowniczych Victoria SA, zlokalizowanych w dzielnicy Sobięcin. Dojazd do obiektu od ul. Sztygarskiej. Wejście na teren zakładu nie jest dozwolone. Możliwość oglądania jedynie z zewnątrz.

Oprac. Krzysztof Czartoryski, OT NID we Wrocławiu, 10.07.2017 r.