Uwagę zwraca dobrze zachowany, ostatnio rewaloryzowany pałac, użytkowany niezmiennie od poł. XX w. przez liceum ogólnokształcące oraz malowniczy park.

Historia

Początki siedziby dworskiej w Tyczynie sięgają XV w., gdy właścicielami majątku była rodzina Pileckich. Po Pileckich właścicielami Tyczyna byli kolejno: Kostkowie, Opalińscy, Gulczewscy, Działyńscy i Braniccy, nie ma jednak przekazów świadczących o wybudowanych przez nich ew. obiektach dworskich. Źródła donoszą o dworach budowanych w XVIII w. przez Branickich oraz w XIX w. przez Jędrzejowiczów.

Istniejący dziś murowany pałac powstał w l. 1862-1869 staraniem Ludwika Wodzickiego. Wybudowany jako budowla wolnostojąca, na rzucie zbliżonym do kwadratu z oficyną po swojej zach. stronie, otoczony został parkiem, osadzonym na wcześniejszym układzie zieleni. W wyniku przebudowy, dokonanej w 1881 r. wg projektu Tadeusza Stryjeńskiego, dobudowano od strony zach. pawilon gościnny, a w 1892 przebudowano i przedłużono w kierunku pn. oficynę, którą połączono łącznikiem z pawilonem. Po II wojnie światowej budynek pałacu zaadaptowano dla potrzeb liceum ogólnokształcącego. Funkcję tę pełni do dziś. Z licznych zabudowań zespołu pałacowego zachowały się spichlerz wybudowany prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX w. oraz stajnie cugowe z k. XIX w.

Opis

Zespół pałacowy ulokowany jest w środkowej części miasta Tyczyn, na zach. od rynku miejskiego, u podnóża miasta lokacyjnego, na terenie nieco wypiętrzonym. Obecnie ograniczają go od pn. i pd. drogi, ul. Orkana i Parkowa, od wsch. ulica Grunwaldzka, od zach. graniczy z terenem dawnego browaru, łagodnie opadającym na zach. ku lokalnemu potokowi.

Pałac wybudowano w środkowej części założenia, na rzucie zbliżonym do kwadratu z nieregularnym rozkładem wnętrz zgrupowanych wokół kwadratowego holu pośrodku, z frontem od wschodu, z ryzalitem środkowym od północy i symetrycznymi ryzalitami narożnymi z pozostałych stron. Murowana z cegły bryła, podpiwniczona, piętrowa przekryta niskim dachem wielospadowym krytym blachą, urozmaicona jest od południa dwukondygnacyjna loggią, ramowaną niskimi, masywnymi wieżyczkami z krenelażem. Wszystkie elewacje rozplanowane są symetrycznie, frontowa ośmioosiowa zaakcentowana pośrodku przejazdową arkadą, pn. siedmioosiowa, pd. jedenastoosiowa, zach. sześcioosiowa, częściowo przesłonięta łącznikiem. Zaopatrzone są w różnorodne elementy zdobnicze: arkadowe loggie, narożne pilastry opinające narożniki ryzalitów i wież, boniowanie, półkoliście zakończone okna z profilowanymi obramieniami i podokiennikami biforyjne okna na piętrze, gzymsy międzykondygnacyjne i wieńczące, ozdobne krenelaże i fryz arkadowy .

Oficynę wybudowano na zach. od pałacu i połączono z nim przewiązka z tzw. pawilonem. Niewielki, piętrowy pawilon, wybudowany na rzucie prostokąta i zaopatrzony w dekorację analogiczną do pałacu połączony jest z oficyną w kondygnacji piętra łącznikiem z przejazdem w parterze. Oficyna, wybudowana na rzucie wydłużonego prostokąta z korytarzowym układem wnętrz, o prostej, prostopadłościennej, piętrowej i częściowo podpiwniczonej bryle przekrytej dachem czterospadowym, murowana z cegły i kryta dachówką, dekorowana jest oszczędniej niż pałac. Jej trzy elewacje: wsch., pn. i pd. ozdobione są pasami z rustyką w parterze, gzymsami: międzykondygnacyjnym, na wysokości parapetu piętra i wieńczącym z belkowaniem oraz obramieniami okiennymi z kluczem. Elewacja zachodnia pozbawiona jest dekoracji.

Stajnie cugowe usytuowane w środkowej części parku wybudowano na rzycie prostokąta, z frontem od zach. zaakcentowanym z dwoma bocznymi ryzalitami. Budynek o zróżnicowanej, w części zach. prostopadłościennej, piętrowej bryle przekrytej dachem dwuspadowym nad zasadniczą bryłą i dachami dwuspadowymi nad ryzalitami wymurowano z cegły, przekryto blachodachówką. Przestrzeń pomiędzy ryzalitami zadaszono, tworząc portyk wgłębny. Parterowa, wsch. część obiektu przekryta jest dachem pulpitowym. Jedyną zachowaną dekoracją jest prosty gzyms podokapowy.

Spichlerz umiejscowiony jest poza parkiem, na terenie szkolnym ulokowanym w pn.-wsch. części dawnego założenia pałacowego. Wybudowany został na rzucie prostokąta, jako jednoprzestrzenny, o prostopadłościennej bryle urozmaiconej podcieniem wejściowym, przekryty dachem dwuspadowym ze szczytem nad podcieniem, wymurowany z cegły o pokryciu z blachy, zaopatrzony w skromną dekoracje w postaci ramowych podziałów elewacji i gzymsu podokapowego.

Park krajobrazowy uformowany został w dzisiejszej postaci w czasie budowy pałacu, po poł. XIX w., na wcześniejszym założeniu. Zachował skupiska starodrzewu, w tym także drzewa pomnikowe: buki pospolite, dęby szypułkowe, lipy i in.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Jest własnością samorządu, mieści liceum ogólnokształcące.

Oprac. Barbara Potera, NID OT Rzeszów, 04-11-2015 r.