Przez stulecia stanowił własność rodzin szlacheckich silnie związanych z terenami Górnego Śląska.

Historia

Zamek w Tarnowicach Starych wzniesiono w 1520-1570 r. w stylu renesansowym z inicjatywy Piotra Wrochema księcia bytomskiego, na miejscu wcześniejszego zamku będącego własnością rodu Włodków. Pozostawał w rękach rodziny Wrochemów do pocz. XVII w. Liczni, często zmieniający się właściciele pałacu wywodzili się z rodów szlacheckich i ziemiańskich. Ostatnimi przedwojennymi nabywcami majątku była rodzina Henckel von Donnersmarck. Za ich panowania w latach 1820-1945 r. zamek został w dużym stopniu przekształcony, a jego otoczeniu nadano charakter folwarku, umieszczając we wsch. części założenia spichlerz, oborę oraz stodołę. Po II wojnie światowej dobra tarnowickie zostały upaństwowione i użytkowane przez PGR, od tego czasu majątek niszczał i popadły w ruinę. W latach 2000-2010 prywatni właściciele podjęli się remontu całości założenia. Obecnie mieści się w nim Centrum Sztuki i Rzemiosła Dawnego. Pierwotny zamek był założeniem trójskrzydłowym z więżą w narożniku pd.-wsch. i wewnętrznym dziedzińcem otwartym od północy. Obiekt był wielokrotnie przekształcany w XVIII i XIX w. oraz w poł. XX wieku. W trakcie tych przekształceń zamurowano krużganki w skrzydle zach. i wsch., ponadto przekształcono sień wjazdową i powiększono otwory okienne. W trakcie prac remontowych po 2000 r. w ryzalit elewacji zach. wkomponowano elementy nienależące do oryginalnego wystroju tarnowickiego zamku, są to m.in. kamienny portal, obramienie otworu okiennego ponad nim oraz kompozycja szczytu. Zmiany wprowadzono również w obrębie wieży, podwyższając ją i nakrywając wysokim dachem z wieżą.

Opis

Zamek w Tarnowicach Starych jest obiektem murowanym z kamienia i cegły, otynkowanym, wzniesionym na planie czworokąta złożonego z czterech skrzydeł ugrupowanych wokół wewnętrznego dziedzińca. Dwukondygnacyjne skrzydła zach., wsch. i pd. przekryte są dachami dwuspadowymi z facjatami. Jednokondygnacyjne pięcioosiowe skrzydło pn. nakrywa dach mansardowy, a jego wyższą oś środkową dach czterospadowy. Zwartą bryłę urozmaicono wieżą w narożniku południowo-wschodnim. Czworoboczna, trzykondygnacyjna wieża jest oszkarpowana w przyziemiu, obecnie nieznacznie podwyższona, nakryta wysokim dachem czterospadowym zwieńczonym czworoboczną wieżyczką. Pierwotnie połacie dachowe o niższym spadku. Fasada (elewacja zach.) jest jedenastoosiowa z ryzalitem w osi środkowej o ściętych narożnikach, w którym mieści się sień wjazdowa nakryta trójpolowym sklepieniem żaglastym. Kompozycja ryzalitu oraz jego elementy wystroju są wtórne. Elewacje artykułują symetrycznie rozmieszczone prosto zamknięte otwory okienne z kamiennymi opaskami. Kondygnacje podkreślone są gzymsem międzykondygnacyjnym. Elewacje pd. i wsch. są wieloosiowe, symetryczne, urozmaicone otworami okiennymi. Dodatkowo elewacja wsch., w sześciu osiach od strony pd., w partii przyziemia jest oszkarpowana. Elewacje zach., wsch. i pd. od strony dziedzińca wewnętrznego przeprute są w przyziemiu krużgankami wspartymi na filarach, obecnie z niskim cokołem, a ich arkady wypełnia stolarka okienna, ponad nimi na piętrze znajduje się galeria wsparta na kolumnach. Dodatkowo w elewacji pd. w osi środkowej balkon wsparty na filarach. Krużganki nakrywają sklepienia żaglaste. Układ wnętrz jest jednotraktowy. W skrzydle pd. zachowała się sala nakryta sklepieniem klasztornym z rozetą.

Obiekt dostępny w godzinach otwarcia Centrum Sztuki i Rzemiosła Dawnego.

http://www.fundacjakomplekszamkowy.pl/web/index.php/pl/zwiedzanie/godziny-otwarcia/

Oprac. Dorota Bajowska, OT NID w Katowicach, 05-12-2015 r.