Historia obiektu

Pierwsze zabudowania dla potrzeb tarnobrzeskich dominikanów: drewniany kościół i klasztor wzniesiono w l. 70. XVII w., z fundacji Barbary z Firlejów Tarnowskiej i Stanisława Tarnowskiego. Powstały one jako miejsce „schronienia” dla słynącego cudami obrazu Matki Bożej, przechowywanego wcześniej w kaplicy zamku w pobliskim Dzikowie, siedzibie fundatorów.

Obecny kościół i klasztor wzniesiono w l. 1693-98 staraniem Zofii Barbary z Firlejów primo voto Tarnowskiej, secundo voto Piaseczyńskiej, księcia Stanisława Herakliusza Lubomirskiego i starosty nowomiejskiego Stanisława Opalińskiego, prawdopodobnie wg projektu Jana Michała Linka, inżyniera wojskowego z Zamościa. W 1706 r. kościół konsekrowano. Od epidemii dżumy w 1708 r. aż do poł. XVIII w. klasztor pełnił też funkcję szpitala. W 1777 r. dobudowano do kościoła parterową kruchtę. W 1807 lub 1808 r. od uderzenia pioruna uszkodzona została kościelna wieżyczka na sygnaturkę.  W 1862 r. pożar poważnie uszkodził budynki kościoła i klasztoru oraz ich wyposażenie; do 1872 r. trwały prace usuwające skutki pożaru. W 1898 r. przeprowadzono kolejne prace przy świątyni. W l. 1904-1909 rozbudowano kościół w duchu neobaroku wg projektu Jana Sas Zubrzyckiego, dobudowano jedną nawę boczną, drugą utworzono z przebudowanego korytarza klasztornego, wzniesiono jedną z dwu projektowanych wież, nadbudowano piętro nad kruchtą. W 1915 r. kościół i klasztor uległy uszkodzeniu w skutek działań wojennych. Odbudowa ze zniszczeń rozpoczęta w 1916 r. trwała do 1930 r., w tym roku artysta Karol Polityński wykonał w zakrystii polichromię.  W 1922 r. utworzono przy klasztorze parafię. W czasie 2. wojny światowej uszkodzeniu uległa wieża, ściany i gzymsy zewnętrzne kościoła. W 1946 r. przystąpiono do usuwania uszkodzeń. W l. 1979-80 przeprowadzono remont więźby kościoła i wymianę pokrycia dachowego z dachówki ceramicznej na blachę miedzianą. Ze ścian zewnętrznych klasztoru skuto gzymsy nadokienne i zamurowano dwie wnęki w elewacji frontowej.

W 2013 r. rozpoczęto kompleksowy remont kościoła, podczas którego powrócono do historycznej kolorystyki elewacji.

Opis obiektu

Zespół klasztorny położony jest w centrum miasta Tarnobrzega, w bezpośrednim sąsiedztwie rynku, w pn.-zach. bloku przekątniowym zabudowy miasta lokacyjnego, na skarpie wiślanej. Teren założenia obwiedziony jest murem ogrodzeniowym z bramkami, dostępny od wsch. strony, z ul. Kościuszki.

Kościół wzniesiony na osi wsch.-zach., umiejscowiony jest w pd. części zespołu. Do jego pn. ściany przylega klasztor złożony z trzech skrzydeł, wydzielających pośrodku dziedziniec klasztorny – wirydarz.

Dominantą zespołu kościelno-klasztornego jest wieża zwieńczona barokowym hełmem cebulastym, subdominantę stanowi wysoka wieżyczka na sygnaturkę. Obie górują nad nawą i trzema klasztornymi skrzydłami równej wysokości.  Zespół zabudowy zatopiony jest w zieleni wysokiej, tworzącej swobodne pasma wzdłuż wszystkich granic działki.

Dostępność dla zwiedzających: Budynek kościoła dostępny. Pomieszczenia klasztorne za klauzurą niedostępne.

Autor noty: Barbara Potera, OT NID Rzeszów, 18-07-2017 r.