cerkiew greckokatolicka, ob. prawosławna pw. Ścięcia Głowy św. Jana - Zabytek.pl
cerkiew greckokatolicka, ob. prawosławna pw. Ścięcia Głowy św. Jana
Adres
Szczyty-Dzięciołowo
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. bielski, gm. Orla
poł. XVIII wieku. Wraz z murem ogradzającym cmentarz przykościelny, cmentarzem grzebalnym, dzwonnicą i figurą św. Jana Nepomucena przypisywaną Janowi Chryzostomowi Redlerowi, stanowi zespół o dużych walorach krajobrazowych.
Historia
Obiekt wzniesiony w 1785 r. z fundacji Jana Walentego Węgierskiego, podkomorzego królewskiego. W tym samym roku została w Szczytach utworzona parafia greckokatolicka. Od 1839 r. prawosławna, co wiązało się ze zmianą wyposażenia cerkiewnego: usunięciem ambony i ołtarzy, wprowadzeniem ikonostasu. Przeszła remont w 1878 r., polegający na wymianie podwaliny, naprawie podmurówki, spięciu ścian lisicami, wyłożeniu podłogi marmurowymi płytami, rozbiórce ścianek działowych pod chórem muzycznym i podparciu go słupami, pomalowaniu elewacji. W 1885 r. zbudowano nowy, dwurzędowy ikonostas. W 1918 r. parafia w Szczytach została skasowana, a wierni przyłączeni do parafii w Orli. Wznowienie istnienia parafii nastąpiło w 1946 roku. W 1973 r. zmieniono pokrycie dachowe cerkwi z dachówki holenderskiej na gont, wymieniono sygnaturkę, przywracając jej oryginalny wygląd z arkadowymi otworami głosowymi. Remont dachu w 1993 r. polegał na wymianie gontu i opierzenia oraz obiciu sygnaturki i dachu kruchty blachą miedzianą.
Opis
Obiekt usytuowany razem z dzwonnicą w płn. części wsi, na wzgórzu, w centrum cmentarza przycerkiewnego otoczonego drzewami. Obok znajduje się cmentarz grzebalny, za murem cmentarza przycerkiewnego barokowa figura św. Jana Nepomucena. Orientowany. Styl barokowy.
Zabytek jest złożony z ośmiobocznego w rzucie korpusu nawowego mieszczącego prezbiterium, kruchty na rzucie zbliżonym do kwadratu oraz zakrystii dostawionej do płd. ściany prezbiterium. Korpus nawowy kryty dachem ośmiopołaciowym, kruchta dwuspadowym, zakrystia trójspadowym. Kalenica korpusu nawowego zwieńczona barokową sygnaturką o przekroju czworobocznym ze ściętymi narożami, nakrytą dzwonowatym hełmem z krzyżem na tralkowej podstawie, zdobioną płycinami, z arkadowymi otworami głosowymi.
Obiekt drewniany w konstrukcji zrębowej na podmurówce, kruchta murowana z cegły. Ściany korpusu nawowego i zakrystii są szalowane pionowo z listwowaniem, spięte lisicami; ściany kruchty tynkowane. Dachy korpusu nawowego i zakrystii obite gontem, dach kruchty i sygnaturka - blachą miedzianą. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana; okna ościeżnicowe, wielokwaterowe; zewnętrzne drzwi deskowe. Strop deskowy, posadzka z płyt marmurowych. Schody wewnętrzne drewniane.
Wnętrze jednoprzestrzenne, salowe, prezbiterium wydzielone ikonostasem. Chór muzyczny w formie trójbocznej empory wspartej na dwóch słupach, osłoniętej tralkową balustradą.
Wyposażenie: ikonostas i kioty drewniane (przykład XIX-wiecznej sztuki rosyjskiej); cenny zespół olejnych obrazów ołtarzowych pędzla Augustyna Mirysa z 4. ćw. XVIII wieku.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
oprac. Aneta Kułak, OT NID w Białymstoku, 22.09.2014 r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jacek Daczyński.
Rodzaj: cerkiew
Styl architektoniczny: ludowy
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.58961, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.145998