wojny światowej. Do dziś przetrwała bryła budynku, bogaty wystrój jego elewacji (częściowo zrekonstruowany w 1993 r.) oraz interesujące elementy wystroju wnętrz.

Historia

Willa przy obecnej ul. Matejki 8 powstała na terenie dzielnicy Grünhof - przedmieścia Szczecina, założonego w początkach lat 80. XIX w. i mającego pierwotnie charakter kolonii willowej. Właścicielem działki położonej na narożniku ulic Matejki (dawniej Grabower Strasse) i Bazarowej (dawniej Wrangelstrasse) był w 1881 r. szczeciński architekt H. Karge, który zaprojektował tu własny dom mieszkalny. Pierwszy projekt neorenesansowej willi datowany jest na maj 1881 r., drugi - zrealizowany - na sierpień następnego roku. Pozwolenie na budowę wydano 21 lipca 1881 r. Początkowo parter willi zajmował H. Karge z rodziną, piętro - zamieszkiwał kupiec Hellwig. W 1882 r. w narożniku działki zbudowano kurnik z wieżyczką zwieńczoną ozdobnym hełmem. W 1898 r. posesja należąca do córki Kargego, Margarete zakupiona została przez Marie von Viebahn, żonę generała porucznika Georga von Viebahn. Generał wraz z rodziną zajmował parter i piętro, toteż w 1906 r. adaptowano strych na pokoje dla służby. W 1911 r. willę zakupiła panna Elisabeth Margarethe Theresa Geyer z Drezna, która w tym samym roku wyszła za mąż za Johanna Gollnowa ze Szczecina, właściciela firmy J. Gollnow und Sohn, specjalizującej się w budowie konstrukcji żelaznych (głównie mostów) a także hurtowym handlem wyrobami żelaznymi. W tym samym 1911 r. przystąpiono do generalnej przebudowy wnętrza willi, przekształcając ją ponownie w dom dwurodzinny. W 1912 r. 1. piętro zamieszkiwał pułkownik hrabia G. von Waldensee, a w latach 20. XX w. - kupiec E. Böhm. Kolejne przekształcenia wnętrza miały miejsce w 1923 r. - powstał wówczas wystrój pokoju z kominkiem na parterze. W 1941 r. likwidacji uległ dojazd do budynku od strony ob. ul. Matejki, który poprowadzono teraz od ul. Bazarowej. Jedno z pomieszczeń piwnic adaptowano na schron przeciwlotniczy, a wokół posesji wykonano nowe, betonowe ogrodzenie. Po 1945 r. dawna willa adaptowana została na przedszkole (nr 1) należące do Stoczni Szczecińskiej. W 1993 r. budynek zakupiony został p4rzez Kredyt Bank z Warszawy i zaadoptowany na potrzeby Oddziału Szczecińskiego tego banku. Stosowny projekt opracował arch. Piotr Zaniewski z zespołem, badania architektoniczne i zalecenia konserwatorskie wykonał arch. Henryk Kustosz. W trakcie prac zlikwidowano wtórne ściany działowe na parterze, przywracając częściowo dawny układ pomieszczeń i wystrój hallu, a także zrekonstruowano elementy wystroju elewacji, takie jak fryz wieńczący. W 2014 r. szczeciński oddział banku uległ likwidacji, a willa wystawiona została na sprzedaż.

Opis

Willa przy ul. Matejki 8 położona jest w dzielnicy zwanej niegdyś Grünhof, której teren obecnie stanowi północną część śródmieścia Szczecina. Usytuowana jest na wzniesieniu, na narożniku ul. Matejki i Bazarowej. Od strony ul. Matejki i ks. Salomei wzniesienie to opada wysoka skarpą wzmocniona betonowym murem oporowym zwieńczonym balustradą. Do ogrodu otaczającego willę prowadzą dwa wejścia - frontowe, od ul. Matejki po schodach zbudowanych ok. 1993 r. i tylne i tylne od ul. Bazarowej, gdzie usytuowany jest dojazd dla samochodów. Ogród porastają drzewa różnych gatunków, m.in. dęby i kasztanowce. Przed fasadą rosną okazałe krzewy cisu. Fasada willi wychodzi na południowy wschód, tj. w kierunku ul. Matejki.

Budynek rozplanowany na rzucie zbliżonym do kwadratu z licznymi ryzalitami, zamkniętymi prosto i trójbocznie. Jednopiętrowy, podpiwniczony z kondygnacją strychową i ryzalitami zróżnicowanymi co do wysokości (ryzalit frontowy i jeden z bocznych ryzalitów trójbocznych - piętrowe, bez strychu, drugi ryzalit trójboczny i weranda wejściowa - parterowe, pozostałe ryzality - o identycznej wysokości jak korpus główny), nakryty niskim dachem skrytym za attyką. Murowany, o dachu pokrytym papą, stropach nad piwnicą masywnych, odcinkowych, na belkach stalowych, na wyższych kondygnacjach - drewnianych. Elewacje w kondygnacji parteru otynkowane, o plastycznym boniowaniu, na wysokości piętra - oblicowane zostały czerwoną cegłą klinkierową z tynkowym detalem - tj. obramieniami okien i pionowymi pasami boniowania w narożach. Na artykulację poziomą składają się gzymsy cokołowy i parapetowy na parterze oraz parapetowy na piętrze. W kondygnacji strychowej szeroki fryz tworzą płyciny z motywem girland, główek anielskich i rogów obfitości, rozmieszczone pomiędzy okienkami, całość wieńczy profilowany gzyms i attyka. Elewacje frontowa i tylna zachowują pełną symetrię. Środek pięcioosiowej fasady akcentuje dwukondygnacyjny, trzyosiowy ryzalit, na parterze mający charakter otwartej loggii. W elewacji tylnej pomiędzy dwoma ryzalitami po bokach mieści się parterowa weranda z wyjściem na ogród. Otwory okienne w trzech osiach nad weranda zamknięte są półkoliście. Do północnego ryzalitu bocznego przylega niższy odeń o kondygnację strychową ryzalit o trójbocznym zamknięciu. Obie elewacje boczne maja układ asymetryczny. W elewacji południowej znajduje się wejście na główną klatkę schodową. Wnętrze rozwiązano w układzie trzytraktowym, z dwoma hallami-salonami w trakcie środkowym oraz dwiema położonymi obok siebie klatkami schodowymi w trakcie południowym. We wnętrzu zachowały się elementy oryginalnego wystroju - na głównej klatce schodowej tralkowa balustrada, polichromia ścian i sztukaterie na suficie, w werandzie ogrodowej - fontanna z 1911 r., na parterze w pokoju w narożniku północno-zachodnim - boazeria oraz kominek z 1923 r. z rzeźbiarsko opracowana płytą żeliwną (sygnowaną Raemisch).

Obiekt dostępny za zgodą użytkowników.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 20.07.2015 r.