XX w. w willowej dzielnicy Szczecina zwanej Grünhof, niemal doszczętnie zniszczonej przez alianckie naloty bombowe w ostatnich latach 2. wojny światowej. Do dziś przetrwała bryła budynku i stosunkowo bogaty wystrój jego elewacji.

Historia

Willa przy obecnej alei Wyzwolenia 73 powstała na terenie dzielnicy Grünhof, - przedmieścia Szczecina, założonego w początkach lat 80. XIX w. i mającego pierwotnie charakter kolonii willowej. Okoliczna zabudowa, złożona w środkowej i południowej części kwartału z podobnych, wolno stojących willi, w części północnej z kamienic czynszowych uległa zniszczeniu w wyniku nalotów bombowych w latach 1943-1944. W latach 60. XIX w. na miejscu obecnej willi znajdował się ogród, którego właścicielem był kupiec May. W 1873 r. działka przy ówczesnej Pölitzer Strasse 67 zakupiona została przez mistrza murarskiego Ottona Dittmera, który zamierzał wznieść tu swą willę. Już jednak na początku 1879 r. nie zabudowaną jeszcze parcelę wykupił mistrz budowlany Carl Ulrich Fischer. Wkrótce przedstawił władzom budowlanym sygnowany przez siebie projekt nowej willi. Pozwolenie na budowę uzyskał 13 lutego 1879 r., ukończony budynek zgłosił do odbioru w czerwcu 1880 r., właścicielem nieruchomości pozostawał do 1899 r. W 1938 r. z rąk następnych właścicieli willa, wówczas oznaczona numerem 88, została wykupiona przez państwo na potrzeby Państwowego Urzędu d.s. Badań Medycznych (Staatlicher Medizin Untersuchungsamt). W imieniu urzędu występował dr Hermann Walter, a jego ostatnim dyrektorem był dr Steffenhagen. Po 2. wojnie światowej, od 1949 r. budynek użytkowany był przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, które w listopadzie 1989 r. przekształciło się w Polskie Stronnictwo Ludowe. Pozostaje ono nadal właścicielem posesji (której numer zmieniono na 73).

Opis

Willa przy al. Wyzwolenia 73 położona jest w dzielnicy zwanej niegdyś Grünhof, której teren obecnie stanowi północną część śródmieścia Szczecina. Usytuowana jest po zachodniej stronie al. Wyzwolenia - obecnie głównej arterii tej części miasta, na narożniku niewielkiej przecznicy zwanej dziś placem Wincentego Witosa. Fasada willi wychodzi na wschód, tj. w kierunku al. Wyzwolenia, druga reprezentacyjna elewacja z głównym wejściem zwrócona jest w stronę północną tj. ku placowi Witosa.

Rozplanowany na rzucie zbliżonym do litery „L” budynek złożony jest z dwóch szerokich i krótkich skrzydeł połączonych wspólną klatką schodową. Od strony wschodniej do frontowej elewacji przylega weranda, od północy - niewielki ryzalit. Jednopiętrowy, podpiwniczony z kondygnacją strychową, nakryty jest niskim, czterospadowym dachem. Parterowa weranda od frontu mieści na dachu taras dostępny z 1. piętra, ryzalit tylny posiada dwie kondygnacje. Obie reprezentacyjne elewacje otrzymały stosunkowo bogaty wystrój architektoniczny. Podzielone gzymsami cokołowym i kordonowym zwieńczone są fryzem o plastycznym motywie girland, wydatnym gzymsem koronującym z kroksztynami, oraz gładką attyką od strony al. Wyzwolenia zdobioną palmetami. Parter wyodrębniony został boniowaniem. Elewacja frontowa w swej głównej części symetryczna, siedmioosiowa, poprzedzona została trójosiową werandą, podzieloną dwiema jońskimi kolumnami i zwieńczoną przedpiersiem tarasu, tworzącym rodzaj ścianki attykowej. Na piętrze obramienie trzech osi okiennych na szerokości werandy tworzy pozorny portyk, którego trójkątny naczółek i gładkie belkowanie spoczywają na dwóch kariatydach ujmujących środkowy porte-fenetre oraz rozmieszczonych po bokach dwóch pilastrach o toskańskich głowicach i trzonach zdobionych plastycznym ornamentem roślinnym. Dwie osie okienne po każdej ze stron werandy wyodrębnione zostały na parterze trójką toskańskich kolumn dźwigających belkowanie, a na piętrze - parą toskańskich pilastrów i koryncką kolumną, na których wsparto belkowanie z półkolistym naczółkiem. Na osi środkowej werandy, ponad gzymsem koronującym wyodrębniony fragment attyki z półkolistym naczółkiem ozdobionym kartuszem i ujętym po bokach przez dwie półleżące kobiece postacie alegoryczne z atrybutami - wiosłem i kotwicą.

Elewację północną (od placu Witosa) dzielą dwa pseudoryzality, pomiędzy którymi, na osi elewacji usytuowany jest portal głównego wejścia z dwiema kolumnami o korynckich kapitelach, dźwigającymi trójkątny naczółek. Pozostałe elewacje, zwłaszcza od strony podwórza mają znacznie skromniejszy wystrój, ograniczający się głównie do opasek okiennych.

We wnętrzu o układzie dwu- i dwu- i półtraktowym w skrzydle od al. Wyzwolenia i nieregularnym w części od placu Witosa centralne miejsce zajmuje reprezentacyjna klatka schodowa ze świetlikiem w dachu. Założona na rzucie półkola, zachowała bogaty wystrój - kutą żelazną balustradę schodów, rozbudowane architektoniczne obramienie ślepego otworu okiennego oraz obfitą dekorację stiukową. W pozostałych pomieszczeniach nie przetrwały elementy zabytkowe oprócz oryginalnej stolarki drzwiowej i okiennej.

Obiekt dostępny za zgodą użytkowników (pomieszczenia parteru w godzinach otwarcia restauracji).

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 07.07.2015 r.