Wraz z kościołem pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej  tworzy zespół o  wysokich walorach architektonicznych i krajobrazowych.

Historia obiektu

Szczebrzeszyn po raz pierwszy wzmiankowany jest w 1352 r.  jako miasto ruskie.  W 1366 r. przyłączony  został do Królestwa Polskiego. W 1378 r. Ludwik Węgierski  nadał dobra szczebrzeskie Dymitrowi z Goraja, który  powtórnie lokując  miasto ufundował w 1398 r.  klasztor franciszkanów.  Obiekty zrealizowane zostały na początku XV w. jako zespół budowli drewnianych. Obecne, murowane zabudowania klasztorne pochodzą z 1. poł. XVII w., zostały ufundowane przez ordynata Tomasza Zamoyskiego i jego żonę Katarzynę z Ostrogskich. Budowę klasztoru rozpoczęto wkrótce po podjęciu realizacji kościoła, krótko po 1610 r. W 1656 r. klasztor został spalony przez Szwedów.    Remontowany  po zniszczeniach wojennych w 2. poł. XVII w. Ponownie zniszczony na początku XVIII w.  podczas wojny północnej i kolejny raz odbudowany. W 1783 r., po opuszczeniu budynków klasztornych przez zakonników, umieszczono w nich koszary wojskowe. W 1812 r. nastąpiła kasata konwentu, budynki przekazano siostrom miłosierdzia - Szarytkom, które  w klasztorze urządziły szpital. Hrabia Andrzej Zamoyski w 1845 r. powiększył szpital o trzy sale chorych. W tym samym roku hrabia Konstanty Zamoyski założył przy szpitalu szkołę dla kształcenia personelu medycznego i schronisko dla ubogich, starców i  kalek. Warto także podkreślić, że już w 1847 r. dr Tadeusz Winiarski ze Szczebrzeszyna jako jeden z pierwszych polskich chirurgów, wykonał w  tym szpitalu trzy operacje w znieczuleniu eterowym. W 1879 r. ustanowiono przy szpitalu ambulatorium dla zgłaszających się chorych, w którym wydawano bezpłatnie lekarstwa ludziom ubogim i samotnym. W 1883 r.  opiekę nad szpitalem powierzono mniszkom prawosławnym tzw. krzyżankom. W 1917 r. szpital powrócił w zarząd polski.  W budynkach, poddanych remontowi generalnemu w latach 80. XX w.  i na początku XXI w.,  nadal funkcjonuje szpital, który obecnie  liczy trzy oddziały: Wewnętrzny, Ginekologiczny oraz Chirurgiczny oraz Izbę Przyjęć. Placówka dysponuje także Apteką, Laboratorium i  Pracowniami, w  tym: Rentgenodiagnostyki, Ultrasonografii i Endoskopii.

Opis obiektu

Klasztor franciszkanów usytuowany jest w południowej części miasta stanowiąc architektoniczny element zespołu. Od południa przylega dwoma  skrzydłami poprzecznymi do kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Kompleks zabudowy złożony jest z czterech dwukondygnacyjnych skrzydeł otaczających prostokątny wirydarz, tworząc z kościołem jednolitą bryłę. Skrzydło południowe jest wydłużone ku wschodowi, co jest wynikiem XIX-wiecznej rozbudowy. Murowany z cegły ceramicznej, tynkowany, częściowo podpiwniczony. Piwnice sklepione kolebkowo. Dach czterospadowy kryty blachą płaską. Elewacja bez rozbudowanego detalu architektonicznego, fasada (elewacja zachodnia) ujednolicona z elewacją kościoła. Trójosiowa, rozczłonkowana pilastrami,    z wejściem w formie edikuli na osi środkowej. Okna prostokątne, przeważnie dwuskrzydłowe, sześciokwaterowe. Elewacja  południowa podparta dwoma przyporami, z dodatkowy, obudowanym wejściem. Do elewacji wschodniej przybudowany jednokondygnacyjny budynek.  Elewacje zwieńczone gzymsem kordonowym. Wnętrza  w układzie przeważnie 1,5 traktowym, w dolnej kondygnacji sklepione kolebkowo z lunetami. W klatce schodowej umieszczony jest późnobarokowy krucyfiks z 2. poł. XVII w.  

Dostępność obiektu dla zwiedzających. Zabytek nie jest dostępny.

Autor noty: Piotr Mazur, PT NID w Lublinie, 23 marca 2023 r.