Ma wartości naukowe i historyczne jako zabytek architectury militaris oraz jako element wewnętrznego pierścienia fortyfikacji twierdzy – unikalnego w skali europejskiej, zachowanego prawie w komplecie, systemu tego typu obwarowań.

Historia

Budowę wewnętrznej, ciągłej linii obronnej – rdzenia Noyau planowano od 1872 r. Pierwszy projekt rdzenia opracował gen. Daniel Salis Soglio, ówczesny Generalny Inspektor Inżynierii Fortecznej w Przemyślu. W 1877 r. oraz w 1884 r. zmodyfikował go Anton Werner, szef Dyrekcji Inżynierii Fortecznej dla Galicji we Lwowie. Jednak rozpoczęte w 1877 r. prace fortyfikacyjne objęły jedynie pierścień zewnętrzny. Budowę rdzenia odkładano na okres mobilizacji. Dopiero w 1887 r., w związku z pogorszeniem sytuacji politycznej w Europie i zagrożeniem wybuchu wojny z Rosją, Salis Soglio uzyskał zgodę na dodatkowe wzmocnienie Twierdzy Przemyśl. Przygotowanie wojenne twierdzy objęło rekonstrukcję dzieł zbudowanych w poprzednim okresie, budowę nowych baterii i szańców pierścienia zewnętrznego oraz tzw. „linii wspierającej”, budowę dróg fortecznych, magazynów, rozbudowę szpitala. Budowę rdzenia Noyau o długości 16 km otaczającego miasto na obu brzegach Sanu ukończono do listopada 1887 r. Zadaniem rdzenia było zabezpieczenie centrum twierdzy z licznymi magazynami przed niespodziewanym, gwałtownym atakiem rosyjskiej konnicy bezpośrednio po rozpoczęciu działań wojennych, przed przygotowaniem zewnętrznej linii fortów do obrony. Rdzeń z bramami fortecznymi spełniał także rolę policyjną – umożliwiał kontrolowanie ruchu osób.

Szaniec S3 „Garbarze” powstał wraz z całym rdzeniem Noyau w 1887 r. Pierwotnie nazywał się Schanze a „Exercierplatz” (szaniec a „Plac ćwiczeń”). Nazwa ta pochodziła od położonego na zapolu szańca małego placu ćwiczeń i widnieje na mapie Twierdzy Przemyśl Spezial-Übersichts-Plan von Przemysl, Blatt 17 PRZEMYŚL, skala 1:10000, z 1896 r. oraz w zestawieniach dzieł obronnych Twierdzy Przemyśl z 1901 r. oraz 1909 r. W zestawieniach tych nie wykazano dla tego dzieła obronnego uzbrojenia artyleryjskiego, pomimo wymienienia w opisie „platform dla dział”. Zadaniem szańca było ostrzeliwanie pn.-wsch. odcina zbocza Winnej Góry znajdującej się po przeciwnej (lewej) stronie Sanu. Prawdopodobnie podczas walk o Twierdzę Przemyśl w 1914 i 1915 r. szaniec także nie był uzbrojony i nie odegrał większej roli.

W latach 1940-1941 w poprzecznicę i wał prawego barku wbudowany został sowiecki jednoizbowy schron bojowy (tzw. „linii Mołotowa”) dla armaty ppanc. 45 mm, która do wybuchu wojny nie została zamontowana.

W latach 2010-2012 nad szańcem zbudowano drogowy most wantowy „Brama Przemyska” w ciągu obwodnicy łączącej drogę krajową nr 77 z drogą krajową nr 28 w kierunku przejścia granicznego w Medyce.

Opis

Dzieło obronne wzniesione w obwałowaniu rdzenia Noyau w systemie poligonalnym. Zlokalizowane jest w pn.-wsch. części I obwodu obronnego na prawym brzegu Sanu, w dzielnicy Wilcza. Szaniec założony jest na planie dwuramiennika z otwartą szyją. Wał ziemny barków pierwotnie z poprzecznicami i schronami pogotowia. Stanowiska artyleryjskie znajdują się na styku obu czół w osi szańca. Na lewym skrzydle kleszczowe załamanie wału flankujące lewe czoło. Fosa sucha płytka, z odsadzką. W wale prawego czoła, w miejscu zlikwidowanej poprzecznicy, wbudowany jest sowiecki żelbetowy, jednoizbowy schron bojowy tradytorowy (do ognia bocznego) ze stanowiskiem i strzelnicą dla armaty ppanc. Wejście do schronu przez przedsionek znajdujący się w tylnej jego części. Obwałowania szańca obecnie mało czytelne na skutek budowy schronu bojowego i powojennych przekształceń.

Dostępność. Zabytek jest dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 01.04.2019 r.