Ma duże wartości naukowe i historyczne jako zabytek architectury militaris oraz jako element wewnętrznego pierścienia fortyfikacji twierdzy – unikalnego w skali europejskiej, zachowanego prawie w komplecie, systemu tego typu obwarowań.

Historia

Budowę wewnętrznej, ciągłej linii obronnej – rdzenia Noyau planowano od 1872 r. Pierwszy projekt rdzenia opracował gen. Daniel Salis Soglio, ówczesny Generalny Inspektor Inżynierii Fortecznej w Przemyślu. W 1877 r. oraz w 1884 r. zmodyfikował go Anton Werner, szef Dyrekcji Inżynierii Fortecznej dla Galicji we Lwowie. Jednak rozpoczęte w 1877 r. prace fortyfikacyjne objęły jedynie pierścień zewnętrzny. Budowę rdzenia odkładano na okres mobilizacji. Dopiero w 1887 r., w związku z pogorszeniem sytuacji politycznej w Europie i zagrożeniem wybuchu wojny z Rosją, Salis Soglio uzyskał zgodę na dodatkowe wzmocnienie Twierdzy Przemyśl. Przygotowanie wojenne twierdzy objęło rekonstrukcję dzieł zbudowanych w poprzednim okresie, budowę nowych baterii i szańców pierścienia zewnętrznego oraz tzw. „linii wspierającej”, budowę dróg fortecznych, magazynów, rozbudowę szpitala. Budowę rdzenia Noyau o długości 16 km otaczającego miasto na obu brzegach Sanu ukończono do listopada 1887 r. Zadaniem rdzenia było zabezpieczenie centrum twierdzy z licznymi magazynami przed niespodziewanym, gwałtownym atakiem rosyjskiej konnicy bezpośrednio po rozpoczęciu działań wojennych, przed przygotowaniem zewnętrznej linii fortów do obrony. Rdzeń z bramami fortecznymi spełniał także rolę policyjną – umożliwiał kontrolowanie ruchu osób.

Szaniec S2 „Wilcze” powstał wraz z całym rdzeniem Noyau w 1887 r. Pierwotnie nazywał się Schanze b „San” (szaniec b „San”). Taka nazwa widnieje na mapie Twierdzy Przemyśl Spezial-Übersichts-Plan von Przemysl, Blatt 17 PRZEMYŚL, skala 1:10000, z 1896 r. i w zestawieniu dzieł obronnych Twierdzy Przemyśl z 1901 r. W zestawieniu tym wymieniono jego uzbrojenie – 2 działa 8 cm M.75 oraz załoga złożona z 16 artylerzystów. Zadaniem szańca było flankowanie linii łączących poszczególne obiekty rdzenia oraz blokowanie doliny Sanu z drogą i linią kolejową przebiegających na przeciwnym, lewym brzegu rzeki. W kolejnym zestawieniu dzieł obronnych twierdzy szaniec ze zmienioną nazwą Schanze 2 nie posiadał już uzbrojenia artyleryjskiego. Prawdopodobnie podczas walk o Twierdzę Przemyśl w 1914 i 1915 r. szaniec także nie był uzbrojony i nie odegrał większej roli.

W latach 1940-1941 w poprzecznicę i wał prawego barku wbudowany został sowiecki jednoizbowy schron bojowy (tzw. „linii Mołotowa”) dla armaty ppanc. 45 mm, która do wybuchu wojny nie została zamontowana.

Opis

Dzieło obronne wzniesione w obwałowaniu rdzenia Noyau w systemie bastionowo-poligonalnym. Zlokalizowane jest w pn.-wsch. części I obwodu obronnego w zakolu Sanu, w dzielnicy Wilcza. Szaniec założony jest na planie bastionu z otwartą szyją. Wał ziemny czół i barków z poprzecznicami i schronami pogotowia. Stanowiska artyleryjskie znajdują się na styku obu czół w osi szańca oraz na stykach czół i barków. W pozostałych odcinkach wału znajdowały się stanowiska piechoty. Czoła i barki szańca poprzedza stosunkowo szeroka, płytka sucha fosa, z odsadzką. Schrony pogotowia ze ścianami ceglanymi oraz sklepieniami z blachy falistej. W poprzecznicy i wale prawego barku wbudowany jest sowiecki żelbetowy, jednoizbowy schron bojowy ze stanowiskiem i strzelnicą dla armaty ppanc. Wejście do schronu przez przedsionek znajdujący się w tylnej jego części.

Do lewego skrzydła szańca przylega obwałowanie rdzenia biegnące krótkim odcinkiem w kierunku pn.-zach. i następnie załamane po kątem prostym w kierunku pd.-zach. Odcinek ten flankowany był ze stanowisk na lewym barku szańca. Do prawego skrzydła szańca przylega długi, prosty odcinek obwałowania rdzenia tworzący tzw. „wielkie kleszcze na Wilczu”. Odcinek ten był flankowany ze stanowisk znajdujących się na wale prawego barku szańca. Końcowy fragment tego obwałowania, na styku z prawym barkiem szańca jest zniwelowany poprzez wtórny dojazd do pól. Oba fragmenty wałów rdzenia poprzedzone są wąską, płytką, suchą fosą z odsadzką.

Dostępność. Zabytek jest dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 28.01.2019 r.