Historia

Od XIV w. do 1 poł. wieku XVI w. znajdowały się w Starej Łomnicy dobra należące do rodziny von Pannwitz, późniejsze Środkowe „Mittelhof” Tu też znajdowała się wieża mieszkalno-obronna. Gdy przestała wystarczać Pannwitzom wznieśli oni obok niej, w 3 ćw. XVI w. dwór „Środkowy”, na planie litery L, z głównym skrzydłem o układzie trójdzielnym, z centralnie usytuowaną sienią oraz z wyraźnym podziałem na część mieszkalną i gospodarczą. W latach ok. 1570-1580 w fasadzie tego skrzydła umieszczony został kamienny portal, ozdobiony herbami rodowymi właściciela. Dwór odbudowano po pożarze w 1617 r. i nakryto dwoma równoległymi dachami. Elewacje ozdobiono boniowanym sgraffitem i zwieńczono ozdobnymi, dwukondygnacjowymi szczytami ze sterczynami. Po wojnie trzydziestoletniej dobra zostały odebrane Pannwitzom za wspieranie protestantyzmu i przeszły w posiadanie napływowej, procesarskiej szlachty: baronów von und zu Anneberg (od 1629 r.) i baronów von Herberstein (od 1652 r.) z Gorzanowa. Dwór stał się domem zarządcy folwarku. Odbudowany po pożarze w 1635 r. i odnawiany w 2 poł. XVII w., kiedy to wykonano skromne, barokowe obramienia okienne.

Opis

Renesansowy dwór „Środkowy” zbudowano w tradycji budownictwa średniowiecznego. Dobudowano go do wieży mieszkalno-obronnej. Umieszczono pod jednym dachem wnętrza mieszkalne i gospodarcze.

Zespół dworu „Środkowego” usytuowany jest w centrum wsi, w najwyżej położonej części siedliska, obok kościoła. Dwór „Środkowy” jest murowany z kamienia i tynkowany, zbudowany na planie litery L. Ma układ trójdzielny z centralnie usytuowaną sienią. Jest dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym. Ma elewacje częściowo z regularnym, częściowo z nieregularnym układem otworów, bez artykulacji. Elewacje boczne są zwieńczone trójkątnymi szczytami. W elewacji frontowej asymetrycznie umieszczono kamienny portal w formie fascjowego obramienia ozdobionego diamentowymi boniami i zwieńczonego profilowanym gzymsem. Powyżej prostokątna tablica heraldyczna ujęta skrajnie konsolami, zwieńczona profilowanym gzymsem. W jej polu — 8 herbów, w tym herby rodzin: von Pannwitz, von Ratschin, von Füllstein, von Ullersdorf, von Hennigsdorf oraz von Tschischwitz. Okna ujęte są głównie kamiennymi obramieniami listwowymi, z zachowanymi renesansowymi gzymsami nadokiennymi. Wnętrza dworu nakryte są m.in. sklepieniami kolebkowymi o przekroju ostrołucznym, sklepieniami kolebkowymi, w tym z lunetami i drewnianymi stropami belkowymi. Na wszystkich kondygnacjach znajdują się wewnętrzne kamienne portale.

Własność prywatna, obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 23.07.2014 r.