Siewierz w przeszłości pełnił rolę stolicy Księstwa Siewierskiego z siedzibą biskupów. Z uwagi na brak znaczących przekształceń, dobrze zachowaną substancję zabytkową oraz wyposażenie wnętrza, kościół jest jednym z ważniejszych obiektów renesansowo-barokowych w regionie.

Historia

Murowany kościół pw. św. Walentego wzniesiono w 1618 r. na miejscu wcześniejszego drewnianego budynku, wymienianego w protokole wizytacyjnym z 1598 r. Świątynia otrzymała funkcję kościoła szpitalnego przy przytułku i szpitalu dla ubogich. Wpływ na to miało jej usytuowanie poza granicami ówczesnego miasta, co było praktyką powszechnie stosowaną od średniowiecza. Utrzymywana z darowizn mieszczan była miejscem obrad szlachty Księstwa Siewierskiego. W 1653 r. przy kościele istniała już murowana zakrystia, a we wnętrzu znajdowały się ołtarz główny, kazalnica i chór muzyczny. Świątynia pełniła funkcję samodzielnej parafii do pocz. XIX w., a od 1840 r. podlega parafii św. Macieja Apostoła. Na cmentarzu przykościelnym chowano zmarłych do 1800 r. Pierwsze prace konserwatorskie obiektu przeprowadzono w 1926 r. Kolejne w 1946 r. polegały na odbudowie budynku ze zniszczeń wojennych, a przede wszystkim na zastąpieniu gontowego pokrycia dachu blachą. W 1988 r. poddano konserwacji ołtarz główny oraz wymieniono posadzkę drewnianą na płytki ceramiczne. Podczas kolejnych prac w 1996 r. wymieniono tynki i stolarkę okienną, którą zabezpieczono dodatkowo kratami.

Opis

Niewielkich rozmiarów kościół usytuowany jest w obrębie nieistniejącego już dziś cmentarza, na pd. od rynku głównego, przy jednej z najstarszych ulic miasta. Murowany z kamienia i cegły, otynkowany, składa się z prostokątnej nawy zamkniętej od pd. półkolistą absydą. Bryła świątyni przekryta jest dwuspadowym dachem zwieńczonym barokową ośmioboczną wieżyczką na sygnaturkę z hełmem cebulastym. Od strony wsch. do nawy przylega zakrystia nakryta dachem pulpitowym. Jednoosiową, zwieńczoną trójkątnym szczytem fasadę pn. urozmaicają lizeny rozmieszczone parami, symetrycznie względem prostokątnego, ceglanego portalu zamkniętego łukiem odcinkowym. Elewację zach. charakteryzują również lizenowe podziały oraz symetrycznie rozmieszczone prostokątne otwory okienne zamknięte łukiem o profilowanych obramieniach. Natomiast w elewacji wsch. brak artykulacji analogicznej do zachodniej. Zachowała się jednie skrajna lizena od strony pn. oraz dwa prostokątne, zamknięte półkoliście otwory okienne. Ściany elewacji pn. i zach. ujmują profilowane gzymsy wieńczące. Absyda wspierana jest obszerną przyporą. Skromne jednoprzestrzenne wnętrze kościoła z prezbiterium w części absydalnej mieści historyczny późnorenesansowy ołtarz główny z l. 1620-40 z przedstawieniem św. Walentego i św. Barbary (z 1639 r.), oraz barokowe ołtarze boczne z pocz. XVIII wieku. Pierwszy z malarskimi przedstawieniami śś. Wawrzyńca i Andrzeja, drugi z przedstawieniem Matki Boskiej Anielskiej. W kościele zachowała się również barokowa ambona z k. XVII w. z przedstawieniami czterech Ewangelistów oraz drewniany chór muzyczny wsparty na dwóch kolumnach.

Obiekt niedostępny dla zwiedzających.

Oprac. Dorota Bajowska, OT NID w Katowicach, 10-11-2015 r.