Historia

Pierwsze wzmianki o kościele pw. św. Macieja pochodzą z 1. poł. XV wieku. Budowla składała się wówczas z murowanego prezbiterium i drewnianej nawy. Przed 1598 r. drewnianą nawę przebudowano na murowaną. Jednym z pierwszych remontów kościoła, które nadały mu ostateczny kształt była przebudowa wykonana w latach 1647-1657 z inicjatywy biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego. Jednakże decydujący wpływ na obecny wygląd zabytku miała rozbudowa przeprowadzona w latach 1782-1784 staraniem biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, w czasie której kościół został znacznie powiększony. Przedłużono nawę w kierunku zach., wzniesiono nową, jednowieżową fasadę, zbudowano kruchtę, skarbiec i jedną kaplicę od strony pd., a kaplicę od strony pn. podwyższono. W wyniku tej przebudowy kościół otrzymał wygląd barokowo-klasycystyczny. Świątynia została konsekrowana w 1883 r. przez biskupa kieleckiego Tomasza Kulińskiego. Kolejne prace przy zabytku wykonano w poł. XX wieku. W latach 1989-1995 świątynię rozbudowano o nowe wieże i pokryto blachą miedzianą. Odnowiono wtedy także wnętrze kościoła, m.in. przeprowadzono renowację polichromii. Z początkiem XXI w. wykonano prace konserwatorskie ołtarzy św. Jana Nepomucena i św. Rodziny oraz ambony i nastawy chrzcielnicy. Pracownicy Uniwersytetu w Łodzi przeprowadzili w kościele badania georadarowe, mające na celu odnalezienie krypt i grobów znajdujących się pod posadzkami, a także pierwotnego zamknięcia świątyni od strony zachodniej.

Opis

Zabytkowy kompleks jest usytuowany w centrum Siewierza, przy drodze prowadzącej z rynku na zamek siewierski. Reprezentuje styl barokowo-klasycystyczny. Kościół jest orientowany, jednonawowy, z prezbiterium będącym pozostałością gotyckiego rozwiązania zamkniętym trójbocznie oraz barokową wieżą z kruchtą w przyziemiu. Z pierwotnej świątyni zachowała się również zakrystia. Przy nawie znajdują się prostokątne kaplice - Matki Boskiej Różańcowej (pn.) i Pana Jezusa Ukrzyżowanego (pd.). Do bryły przylega składzik (skarbiec) i druga, niewielka kruchta, zwana babińcem. W głównym ołtarzu podziwiać można obraz patrona św. Macieja Apostoła.

Na fasadzie kościoła znajduje się barokowy, profilowany kamienny portal, a nad nim drewniana tablica z dekoracją rokokową, monogramem i herbem biskupa Kajetana Sołtyka z datą 1783. Ma ona przypominać o znaczącej przebudowie kościoła dokonanej właśnie z inicjatywy i na koszt tego biskupa. Podziały elewacji bocznych zaakcentowane są pilastrami.

Wnętrze zawdzięcza swój charakter stiukowej dekoracji stropów, ozdobom arkadowych przejść do bocznych kaplic oraz nietypowym, stiukowym motywem obramień i ościeży okiennych. W prezbiterium i nawie sufity dzierżą wydatne fasety zdobione motywem geometrycznym. W kaplicach sklepienia są w typie klasztornym, w zakrystii krzyżowo-kolebkowe, a w kruchcie kolebkowe z lunetami. Chór muzyczny wsparty na filarach posiada dekorację rokokową.

Wyjątkową ozdobą kościoła jest otaczający go mur z trzema bramami. W pierwszej z nich (pd.), tzw. Bramie Biskupiej, przed 1783 r. mieściła się dzwonnica trójosiowa podzielona pilastrami, z wysokimi arkadami zamkniętymi półkoliście. Jej zwieńczenie zakończono postumentami z rzeźbami ukrzyżowania świętych: Macieja, Andrzeja, Wojciecha i biskupa Stanisława na częściach bocznych oraz dekoracją rokokową. Na bramie znajduje się również zegar słoneczny z herbem Junosza. Druga brama (pd.) jest prostokątna, niewysoka, ujęta pilastrami z trójkątnym przyczółkiem i żelazną tablicą z herbem Junosza, monogramem Andrzeja Zalewskiego, biskupa krakowskiego oraz datą 1735 r. i inskrypcją. Natomiast trzecia brama (zach.) jest trójosiowa, z filarami połączonymi spływami. W bramach znajdują się odrzwia wykonane w 1949 r.z żelaza przez siewierskich kowali.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 03-12-2015 r.