Historia

Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Ścinawie (do 1945 r. - Steinau) wcześniej nosił wezwanie św. Jana Chrzciciela. Kościół po raz pierwszy wzmiankowany był w 1209 r. w dokumencie Henryka Brodatego. W 1248 r. wymieniony został w źródłach proboszcz ze Ścinawy Simon. Pierwotnie mógł w miejscu obecnej swiątyni istnieć niewielki kościół drewniany lub wzniesiony z polnych kamieni. W 1376 r. Ścinawa była siedzibą archiprezbiteriatu. Obecna bryła koscioła pochodzi z około połowy XV wieku (data 1491 znajduje się na zworniku sklepienia dobudowanego do istniejącej już nawy prezbiterium). Halowa budowla gotycka — wówczas pod wezwaniem Św. Krzyża (co najmniej od 1428 r.) — ukończona została już po tym, jak zakon Św. Ducha otrzymał od księcia Konrada Białego w 1477 r. kościół z prawem patronackim (zabudowania należące do kościoła przejęli już wcześniej, po zniszczeniu przez Husytów przedmieścia głogowskiego, na którym znajdowała się ich siedziba klasztorna i szpital). Zakon Szpitalników posiadał kościół do czasów reformacji — do 1522 r. (kasacja zakonu trwała od 1510 r., sukcesywnie był wyprzedawany majątek należący do szpitala). Od 1534 do 1945 r. kościół był świątynią ewangelicką (na krótko, w latach 1701-1707, kościół przejęli katolicy). Po najeździe Szwedów, w wyniku którego zniszczeniu uległa wieża i sklepienie nad nawą, w latach 1668-1669 odbudowano wieżę z hełmem — ta spłonęła w 1801 r. i odbudowana została ponownie w 1802 r. W latach 1869-1872 kościół gruntownie odnowiono — wówczas uzyskał dzisiejszą postać. W 1938 r. remontowano dach kościoła. Po zniszczeniach II wojny światowej odbudowywany był w 1947 r. i w latach 1959-1960. Podczas remontu w 1974 r. zrekonstruowano siedemnastowieczny hełm. W 1991 r. pomalowano wnetrze koscioła, w 1995 r. wzmocniono konstrukcję dachu a w 1997 r. wymieniono jego pokrycie.

Opis

Kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego usytuowany jest w południowo-zachodniej części miasta, przy murach miejskich. Jest to budowla orientowana, murowana, ceglana. Nakryta dachem dwuspadowym nad korpusem głównym i dachami wielospadowymi nad zakrystią i wyodrębnionym z bryły kościoła prezbiterium. Od zachodu wtopiona w elewację sześciokondygnacyjna, czworoboczna wieża, przechodząca w ostatniej kondygnacji w ośmioboczną, kryta ostrosłupowym hełmem. Wnetrze kościoła halowe, trójnawowe; korpus czteroprzęsłowy, wydłużone prezbiterium trójprzęsłowe, zamkniete trójbocznie.

Obok kościoła dawny Pfarrhaus, ob. dom parafialny, Plac Kościelny nr 5, wybudowany w 1. poł. XIX w., zapewne na starszych reliktach.

Zabytek dostępny.

oprac. Bogna Oszczanowska, OT NID we Wrocławiu, 14-10-2015 r.