1791-1801. Kościół poważnie zniszczony w czasie I wojny światowej, następnie odbudowany z pewnymi przekształceniami ok. 1918 r.

Historia

Parafia w Niedrzwicy (zw. też Niedrzwicą Wielką lub Dużą, a później Kościelną) powstała na przełomie XIV i XV w. Pierwsze trzy kościoły były drewniane. Obecny został wzniesiony w l. 1797-1801 z fundacji Tomasza Dłuskiego podkomorzego lubelskiego. Zapewne w tym samym czasie (lub nieco później) zbudowano dzwonnicę oraz ogrodzenie cmentarza przykościelnego. Cały zespół kościelny został poważnie zniszczony przez wojska austro-węgierskie w sierpniu 1914 r. (w kościele m. in. runęły sklepienia), następnie odbudowany ok. 1918 r., z nadbudową zakrystii i częściową zmianą detalu architektonicznego fasady, na której zlikwidowano boniowanie oraz wprowadzono nisze i tonda z rzeźbami.  Kilkakrotnie remontowany. Ostatni kompleksowy remont zespołu, podczas którego m.in. przywrócono pierwotny wystrój świątyni, został przeprowadzony w l. 2001-2007 i nagrodzony Laurem konserwatorskim – nagrodą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie.

Opis

Zespół kościelny usytuowany po wsch. stronie szosy Lublin – Kraśnik. W jego skład wchodzi kościół, dzwonnica i ogrodzenie z kapliczkami otaczające cmentarz przykościelny.

Kościół. Klasycystyczny. Orientowany, jednonawowy. Nawa prostokątna o ściętych od wewnątrz narożach, prezbiterium węższe i niższe, zamknięte trójbocznie, z dwiema prostokątnymi zakrystiami po bokach, nad którymi nadbudowane ok. 1918 loże. Kościół murowany z kamienia i cegły, otynkowany. Dachy pokryte blachą: nad korpusem i prezbiterium dwuspadowe, nad zakrystiami czteropołaciowe; na kalenicy od wsch. wieżyczka na sygnaturkę. Nawa nakryta (zrekonstruowanym) sklepieniem zwierciadlanym z lunetami, w prezbiterium sklepienie krzyżowe na gurtach, w zakrystiach sklepienia kolebkowe z lunetami. Ściany wnętrza podzielone parami jońskich kolumn przyściennych dźwigających odcinki belkowania. Elementy belkowania i głowic pozłacane, trzony kolumn pokryte marmoryzacją. Fasada (przekształcona w czasie odbudowy w 1918 r.) o charakterze parawanowym, trójosiowa, rozczłonkowana czterema kolumnami toskańskimi na cokołach, dźwigającymi uproszczone belkowanie i trójkątny szczyt, za którym umieszczona schodkowa attyka flankowana płonącymi wazami. Na fryzie belkowana napis: „DEO OMNIPOTENTI PROVIDENTI LIBERTATEM POPULORUM” (Bogu Wszechmogącemu przewidującemu wolność narodu). Na osi portal, nad którym tablica z datami budowy i odbudowy kościoła (1801-1918) ujęta uproszczonymi wolutami i zwieńczona segmentowym przyczółkiem; powyżej okulus. Po bokach nisze ze współczesnymi figurami świętych; w górnej części, oddzielonej gzymsem, medaliony z popiersiami w dekoracyjnych oprawach. Pozostałe elewacje pokryte boniowaniem i zwieńczone belkowaniem z fryzem tryglifowym. Otwory okienne w nawie i lożach zamknięte półkoliście, ujęte profilowanymi archiwoltami z kluczami; w ścianie prezbiterium okulus, a poniżej tablica epitafijna poświęcona fundatorowi kościoła Tomaszowi Dłuskiemu i innym członkom rodziny pochowanym w krypcie kościoła. Wewnątrz komplet ołtarzy w typie klasycystycznych, częściowo zrekonstruowanych bądź wykonanych na wzór pierwotnych w XX w.

Dzwonnica. Późnoklasycystyczna. Usytuowana w pobliżu pn.-zach. naroża cmentarza kościelnego, na zewnątrz linii ogrodzenia. Wzniesiona na planie kwadratu, wewnątrz dwukondygnacyjna. Murowana z cegły i otynkowana, nakryta uskokowym daszkiem namiotowym pokrytym blachą, zwieńczona krzyżem. Elewacje gładkie, zakończone wydatnym, profilowanym gzymsem. Górna kondygnacja przepruta z czterech stron otworami dzwonowymi, zamkniętymi półkoliście i wypełnionymi drewnianymi żaluzjami; w przyziemiu od pd. prostokątne wejście, w elewacjach bocznych – okulusy. Wszystkie otwory ujęte profilowanymi opaskami.

Ogrodzenie w formie pełnego muru ceglanego, otynkowanego, podzielonego na przęsła filarkami nakrytymi jednospadowymi daszkami, w części wzmocnionymi od zewnątrz skarpami. Brama ujęta filarami pod daszkami dwuspadowymi. W narożach umieszczone cztery sześcioboczne kapliczki, z szerokimi konchowymi wnękami, w których umieszczone mensy ołtarzowe wykorzystywane w procesjach Bożego Ciała.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 03-07-2018 r.