Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park - Zabytek.pl

park


ogród przełom XVIII/XIX w. Moroczyn

Adres
Moroczyn

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. hrubieszowski, gm. Hrubieszów

Park dworski założony ok.poł.XIX w.o dużych walorach krajobrazowych i kompozycyjnych, z okazami dębów pochodzącymi ze starego lasu dworskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka na temat wsi Moroczyn pochodzi z 1472 r. W 1578 r. odnotowany jest Feliks Tarnowski, w XVIII w. była to własność Siekierzyńskich. Prawdopodobnie przez cały XVIII w. w Moroczynie funkcjonował jedynie folwark. Sytuacja własnościowa dóbr była nieustabilizowana do 1846 r., gdy majątek objęła Maria z Czarnockich Chrzanowska, zamężna najpierw za Wincentym Chrzanowskim h. Poraj, a następnie za Franciszkiem Starzeńskim h. Lis. Zapewne wówczas wzniesiono późnoklasycystyczny dwór, usytuowany na terenie wcześniejszego folwarku. Wokół dworu założony został niewielki park wraz z aleją dojazdową, a także powstała dalsza część parku ukształtowana na bazie naturalnego krajobrazu, z włączeniem pobliskiej dąbrowy i cieku wodnego, na którym założono staw. 

Kolejnym właścicielem dóbr był Edward Chrzanowski żonaty z Marią z Kicińskich, z inicjatywy którego na przełomie XIX i XX w. przebudowany został dwór. W 1922 r. Moroczyn odziedziczył syn Edwarda Wincenty (zm. 1944), żonaty najpierw z Marią z Koziełł-Poklewskich, następnie z Izabellą z Czeczów – matką wybitnego historyka sztuki prof. Tadeusza Chrzanowskiego (zm. 2006). Wg relacji prof. Chrzanowskiego w czasie I wojny światowej, na terenie zach. części parku został założony cmentarz wojskowy, na którym, jeszcze przed powrotem właścicieli, ludność z okolicznych wsi (chrześcijanie obrządków wschodnich) dokonała pochówków cywilnych. 

Po upaństwowieniu majątku, przez kilkadziesiąt lat dwór oraz część budynków folwarcznych użytkował Państwowy Ośrodek Maszynowy, a następnie Wojewódzka Baza Maszyn Drogowych. Teren parku w tym czasie służył jako pastwisko i zaplecze produkcyjno-magazynowe, zaniedbywany park uległ znacznemu zniszczeniu, choć nadal czytelne pozostają jego główne elementy kompozycyjne. Od 1990 r. pozostałości zespołu dworskiego wraz z parkiem znajdują się w rękach prywatnych. Na terenie parku wykonywane są bieżące prace pielęgnacyjne o ograniczonym zakresie, bez kompleksowej rewaloryzacji całego założenia. 

Opis

Zespół rezydencjonalny odsunięty na pd.-wsch. od wsi, oddalony o ok. 400 m od drogi lokalnej, z którą połączony aleją dojazdową.

Park wraz ze stawem i d. ogrodami dworskimi ma powierzchnię ok. 15 ha. Składa się z dwóch zasadniczych części. Część reprezentacyjna, znajdująca się wokół dworu i towarzyszących mu budynków (spichlerza i nieistniejącej już oficyny) miała cechy kompozycji regularnej. Przed elewacją frontową (wsch.) dworu znajdował się podjazd z kolistym gazonem (obecnie nieczytelnym), do którego prowadziła jesionowa aleja dojazdowa, przechodząca za bramą w krótką aleję lipowo-brzozową. Po bokach dziedzińca znajdowały się grupy drzew stanowiące oprawę dla istniejących tu budynków i stojącej w pobliżu spichlerza barokowej kapliczki (obecnie przy wjeździe na dziedziniec znajduje się nowa kapliczka). Po zach. stronie dworu znajduje się druga część ogrodu – pierwotnie z dużym trawnikiem i klombami kwiatowymi na zboczu malowniczej doliny, której dno wypełniał wydłużony staw. Wnętrze to ramowały aleje biegnące w stronę brzozowych mostków przerzuconych prze strumień po obu stronach stawu. Po zach. stronie doliny położona jest rozległa część parku, której część wsch. zaprojektowana została w sposób geometryczny, z przecinającymi się alejkami i szpalerami grabowymi, natomiast dalsza część miała układ swobodny, w jej obręb włączony został dawny las dworski z wiekowymi dębami. W środkowej części znajduje się cmentarz założony w czasie I wojny światowej, z zachowanymi kilkoma nagrobkami. 

Wśród drzewostanu parkowego dominują: dąb szypułkowy, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata i lipa drobnolistna. 

Zabytek niedostępny, własność prywatna.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 31.07.2020 r.

Rodzaj: ogród

Styl architektoniczny: nieznana

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_ZZ.337, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_ZZ.10953